مثنوی را چگونه بخوانیم ؟
سخنرانی استاد فرهیخته جناب دکتر نوریان در همایش مولانا مهر 96 در دانشگاه پیام نور نجف آباد
چکیده آنچه بر زبان راندند :
- مثنوی یک کل بهم پیوسته است که تمام ابیات آن بهم پیوستگی معنایی دارد .
- شخصیتهای حکایات مثنوی ، رمزآگین بوده که نباید حمل بر ظاهر شوند بلکه باید با توجه به حکایات مرتبط رمزگشایی شوند .
- هر حکایتی نتیجه حکایت قبل و مقدمه حکایت بعدی است .
- برخلاف تصور عموم ، مثنوی یک متن پیچیده نیست و نیاز به دانستن علوم خاصی ندارد .
- اگر گاهی مطلبی پیچیده می نماید ، مولانا در جاهای دیگر با تمثیلات مختلف ، آنرا توضیح داده است .
- عشق در عرفان مولانا ، یعنی تهی شدن از خود و پر شدن از معشوق .
- برای ورود به سیر و سلوک عرفانی ، وجود یک راهنما ( پیر و مرشد واقعی ) الزامی است .
- همه مثنوی و مقصود مولانا از شیوه عرفانی خود ، در همان مقدمه مثنوی ( 18 بیت آغازین – بشنو این نی ..) خلاصه شده که شش دفتر مثنوی شرح و بیان آن است .
- انسان ، همانند نی که از نیستان بریده شده ، جانیست که از اصل دور مانده است .
- انسان از دو بعد جسم و جان تشکیل شده که کشش های متضاد دارند ، یکی زمینی و دیگری آسمانی . ( نتیجه حکایت مجنون و شتر )
حکایات زیر و پیوستگی آنها ، در بیان استاد ، به اختصار و شیوایی تمام توضیح داده شده است :
- پادشاه و کنیزک : در بیان دوگانگی جسم و جان و نحوه دل کندن از تعلقات جسم زمینی و رفتن رو بسوی جان آسمانی و همچنین بیان رمزگونگی شخصیتهای داستان ( پادشاه ، کنیزک ، زرگر ، حکیم غیبی ( راهنما ))
- پادشاه جهود که نصرانیان را می کشت : در بیان لزوم توجه عمیق و دقیق در انتخاب راهنمای سیر و سلوک و مراقبت از نیفتادن در دام پیر و مرشدهای تقلبی .
- شیر و خرگوش : در بیان این که موضوعات مختلفی ذهن بشر را درگیر کرده از جمله جبر و اختیار .
- طوطی و بازرگان : در بیان این که برای زنده شدن حقیقی ، باید از تعلقات دنیایی مرد و تسلیم محض خداوند شد ( فنا )
- پیر چنگی : در بیان شرک بودن " منیت و خود مطرح کردن " ، حتی در مرحله توبه که خدایا " من " را ببخش .
- اعرابی که از دل بیابان خشک قصد دیدار خلیفه می کند : در بیان مغرور شدن به عبادات ، که گویا منتی است بر خدا ، در حالیکه او غنی است و منبع هر فیضی .
تذکر : استاد در انتها به اشتباهات مشهور در ابیات آغازین مثنوی اشاره و آنرا اصلاح میکنند . (بشنو این نی چون شکایت میکند ......... در نفیرم مرد و زن نالیده اند )
کل سخنرانی پر ارج استاد در فایل آدرس زیر.
محمد صالحی – مهر/96
https://telegram.me/beshnofekrkon
http://mahsan.rasekhoonblog.com
