آیا مراسم متوفی ، سنت اسلامی است ؟
آنگونه که از تواریخ مختلف بدست می آید ، پیامبر(ص) مراسم خاصی 1 حتی برای مهمترین فرماندهان ارشد شهید خود (حمزه و جعفر طیار ) و یا خانواده خود نداشته اند و بعد از ایشان نیز مراسم امروزین ما ، توسط هیچ یک از ایمه(ع) نه برای پیامبر(ص) و نه برای امام حسین(ع) و یا کسی دیگر برگزار نشده است . 2
آنچه که از گزارشات مختلف فهمیده می شود ، صرفا گریه بر متوفی در روز فوت بوده ( نه به شکل مرثیه خوانی ) است .
یکی از موارد خاصی که در کتب تاریخی گزارش شده ، شهادت جعفر پسر عموی پیامبر(ص) و شوهر خاله حضرت فاطمه(س) 3 در جنگ موته می باشد .
از امام صادق (ع) روایت شده است : وقتی جعفر به شهادت رسید، رسول خدا (ص) به فاطمه (س) دستور داد همراه عده‌ای از زنان نزد اسماء ( همسر جعفر ) بروند و سه روز پیش او بمانند و تا سه روز برایش غذا درست کنند و همین به صورت سنّتی درآمد که برای صاحبان مصیبت تا سه روز غذا درست می‌کردند.4
و دیگر روایت از امام صادق(ع) نیز تاکید دارد که ، ماندن در منزل متوفی و غذا خوردن آنجا ، از رسوم جاهلی بوده که پیامبر(ص) در راستای اصلاح اخلاقی و تعدیل تدریجی سنتهای حاکم بر حجاز ، آن را به دستگیری و کمک به یتیمان متوفی تغییر دادند .5
حال سوال اینست که اگر خداوند ، پیامبر(ص) را الگوی مسلمانی ما قرار داده است 6 ، آیا مراسمات متعدد ما برای متوفی و تحمیل مراسم غذا در ایام وفات و سوم و هفته و چهلم و سالگرد او ، چه نسبتی با سنت پیامبر(ص) دارد ؟
جز آنکه بازگشتی است به رسوم جاهلی گذشتگان که با سنت پیامبر(ص) هیچگونه همخوانی ندارد ؟
آیا نمی شود در وصیتنامه خود ، ضمن تشکر از خانواده و دوستان ، انجام مراسم را نهی کنیم و هر هزینه ای را ( چه از طرف خانواده و چه دوستان ) به نیازمندان هدیه کنیم ؟
و از آن مهمتر ، جمعی از آشنایان متوفی تشکیل و ضمن دلجویی از بازماندگان او و به صلاحدید خود آنها ، تا مدتی خانواده او را تنها نگذارده و در صورت لزوم نسبت به رفع نیازهای مادی و معنوی و عاطفی آنها اقدام نمایند ؟
زیرنویسها :
- مانند مراسم سوم و هفته و چهلم و سالگرد و یا تحمیل غذا دادن به مهمانها توسط خانواده متوفی
- امام خمینی - ... مراسم و مجالس ، به گونه ای که در قرون اخیره و اکنون رایج است، حقیقتا قبل از عصر صفویّه ، در این حد رایج و مرسوم نبود . و اما در زمان ائمه (ع) و مدت ها ی طولانی پس از آن ، تردیدی نیست که اساسا مجلسی برای مرثیه خوانی برپا نمی شد تا چه رسد به مرثیه خوانی با آواز های غنائی در حضور معصومین (ع) تا از عدم منع آنان، جواز یا استحباب غناء در مراثی ، کشف شود » المکاسب المحرمة ۱/ ۲۲۳ ، چاپ مهر ، قم ، به نقل از مرحوم استاد قابل
- اسماء بنت عمیس از صحابیات محمد بود. پدرش عمیس بن معاذ از قبیله بنی هاشم بود. مادرش هند بنت عوف و خواهر ناتنی‌اش میمونه بنت حارث، از زنان پیامبر(ص) بود .
- عن هشام، عن أبي عبد الله (ع)، قال: لما مات جعفر بن أبي طالب (ع) أمر رسول الله (ص) فاطمة (س) أن
تتخذ طعاما لاسماء بنت عميس، ويأتيها نساؤها ثلاثة أيام، فجرت بذلك السنة من أن يصنع لأهل الميت ثلاثة أيام.امالی شیخ طوسی، ص ۶۵۹ ح ۱۳۶۰. - وقال الصادق عليه السلام: " و كما أمر به النبي ص في آل جعفر بن أبي طالب ع لما جاء نعيه "کتاب من لا یحضره الفقیه، ح 548
- لقد كان لكم في رسول الله اسوة حسنة لمن كان يرجوا الله و اليوم الآخر و ذكر الله كثيرا – احزاب 21
محمد صالحي – 16/8/96
