آیا انسان در رنج آفریده شده است ؟
در فهم عامه از آیه " لقد خلقنا الانسان فی کبد " 1 ، چنین القا شده است که ، خداوند انسان را در رنج آفریده و جز این نمی خواهد و هیچ گزیری از آن نیست ، ولی در عوض ، در صورت تحمل ، بهشت را به او خواهد داد .
حال سوال اینست که ، خدایی که ذاتش جز محبت نیست 2 و انسان را فارغ از هر آیین و نژاد دوست می دارد 3 ، چگونه می تواند محبوب خود را به رنج بیندازد و بر رنج او نظاره گر شود ؟
آنچه که از آیات فوق و مشابه آن در سرتاسر قرآن فهمیده می شود ، غیر از این را به ما می رساند و دلیل بد فهمی سنتی ما ، فهم نادرست معنای " کبد " می باشد .
در حالیکه اگر به فرهنگ های لغت و از جمله المنجد مراجعه کنیم ، " کبد " را نه رنج دیدن ، که با مشکلات دست و پنجه نرم کردن و آن را حل کردن ، معنا کرده اند .
بنابراین همانطور که استاد بازرگان 4 در تفسیر آیه نوشته اند ، " کبد " به معنای رنج نیست ، بلکه بمعنای قبول رنج و سختی برای رسیدن به مطلوب و ارزشهای متعالی است .
گویی این آیه ، آیه دیگر را که در آن ، سرباز زدن موجودات مختلف از پذیرفتن امانت الهی را بیان داشته و شجاعت و جسارت انسان را در پذیرش آن به رخ کشیده است 5 ، مجددا با رویکردی دیگر ، که انسان با مطلع شدن از جایگاه بس زیبا و شادمانه جاوید الهی 6 ، حاضر به پشت سر گذاشتن سختیهای راه و مراحل مختلف سیر کمالی شده است را ، به او یادآوری و از داشتنش افتخار می کند .
و این قبول سختی های راه ، که رنجِ دست کشیدن از آسایش و لذات زودگذر دنیایی را با خود همراه می کند، نشان دهنده عزم ذاتی انسان برای متعالی شدن است ، که نتیجه این راه ، همان فرحین اهدایی خداوند است 7 . نه به معنای توجیه مشکلات و رنجهایی است که بشر ، بخاطر اشتباهات خود و یا بخاطر داوریهای منفی خود ، برای خود می آفریند .
زیرنویسها :
- سوره بلد 4
- كتب علي نفسه الرحمة – انعام 12
- یابن آدم انی احبک فانت ایضا احببنی - المواعظ العدديه ، الباب الثاني عشر ، الفصل الثاني ص 255
- تفسیر کامل قرآن با بیانی بسیار شیوا ، منطقی و آسان فهم– استاد عبدالعلی بازرگان
- انا عرضنا الامانة علي السماوات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان انه كان ظلوما جهولا – احزاب 72
- علم آدم الاسماء كلها – بقره 31
- فرحين بما آتاهم الله من فضله – آل عمران 170
محمد صالحي – 20/9/96
