آیا خداوند امر به خنده کم و گریه زیاد کرده است ؟
یکی از اعتقادات سنتی مردم که سالهاست فضایی آکنده از ناشادمانی را بر خود تحمیل کرده و آن را تبعیت از خداوند و شرط ورود به بهشت خوانده اند ، برخاسته از برداشت بسیار غلط از آیه بریده شده زیر می باشد :
.... فليضحكوا قليلا و ليبكوا كثيرا .... 1
بايد كه اندك بخندند و فراوان بگريند .
متاسفانه ، بدون توجه به شان نزول آیات و فضای گفتمان پیامبر با مخاطبین ، که در آیات قبل و ادامه آیه بیان شده ، بخش ناقص آیه فوق را گلچین کرده و با برداشت نادرستی که به آنها القا می شود ، ذهن خدا را خوانده و معیاری برای زیست مردم می دهند .
در حالی که ، همانطور که ظاهر آیه نشان می دهد ، دستور عمومی به مردم و تعیین معیاری برای گریه و خنده های آنها نیست ، بلکه ضمیر غایب مستتر در آن ، بیانگر مخاطبانی از گروه مشخصی هستند که در آیات قبل ، توصیف آنها به تفصیل رفته و ذیلا آورده شده است :
مخاطبان آیه :
- مسخره کنندگان مردم فقیری که در حد استطاعت خود ، به دیگران انفاق می کنند . 2
- کافرانی که رفتارشان فاسقانه است . 3
- و آنانی که از همراهی پیامبر در جنگ و دفاع از مدینه ، سرباز زده و از این تخلف خود شادمانند . 4
و دلیل چنین برخورد مذمت گونه خداوند با آنها نیز ، در ادامه آیه فوق بیان گردیده که چنین است :
جزاء بما كانوا يكسبون 5
( و این دستور کنایه ای خداوند ) به سزاي اعمالي است كه انجام داده اند .
بنابراین ، خداوند در بیان یک معیار دینی برای رفتار عمومی مردم با عنوان " الزام به خنده کم و گریه زیاد " نبوده ، بلکه برای مذمت کردن و توبیخ کسانی است که ، پیامبر و یاران باوفای او را به سخره گرفته و از دفاع از شهر و ناموس جمعی خود ، سرباز زده و گردن فراز کرده ، خنده شادی سر داده اند .
گویی خداوند ، در حال بیان یک قاعده ای از زبان مردم است که ، اینگونه افراد اگر عاقل باشند ، می فهمند که بجای خندیدن تمسخرآمیز ، باید بر کرده خود زار زار گریه کنند .
زیرنویسها :
- توبه 82
- الذين يلمزون المطوعين من المؤمنين في الصدقات و الذين لا يجدون الا جهدهم فيسخرون منهم سخر الله منهم و لهم عذاب اليم – توبه 79
- استغفر لهم او لا تستغفر لهم ان تستغفر لهم سبعين مرة فلن يغفر الله لهم ذلك بانهم كفروا بالله و رسوله و الله لا يهدي القوم الفاسقين – توبه 80
- فرح المخلفون بمقعدهم خلاف رسول الله و كرهوا ان يجاهدوا باموالهم و انفسهم في سبيل الله و قالوا لا تنفروا في الحر قل نار جهنم اشد حرا لو كانوا يفقهون – توبه 81
- توبه – 82
محمد صالحي – 20/9/96
