آیا خداوند کسی را در این سرا عقاب و مواخذه می کند ؟

مقدمه : یکی از معتقدات مسلم عوام ، عذاب و عقاب خداوند در این دنیا و فرو ریختن بلایای طبیعی ، بر مردمی است که نافرمانیش می کنند .

وقتی به قرآن مراجعه می کنیم ، مواردی را در امتهای پیشین مشاهده می کنیم که ظاهرا عذاب آنها توسط خداوند بوده است ، ولی با توجه دقیق به محتوای آیات ، به تحقق قواعد و قوانینی که بر هستی حاکم است می رسیم و چیزی جز نتیجه تکوینی اعمال خود انسانها بر اساس قانون علیت نمی بینیم :

ا لم ياتهم نبا الذين من قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود و قوم ابراهيم و اصحاب مدين و المؤتفكات اتتهم رسلهم بالبينات فما كان الله ليظلمهم و لكن كانوا انفسهم يظلمون  ¹

آيا خبر كساني كه پيش از آنها بوده اند چون قوم نوح و عاد و ثمود و، قوم ابراهيم و اصحاب مدين و مؤتفكه را نشنيده اند كه پيامبرانشان با نشانه هاي آشكار بر آنها مبعوث شدند ؟ خدا به آنها ستم نمي كرد ، آنان خود برخود ستم مي كردند .

بطور مثال به ماجرای قوم نوح دقتی اجمالی بیفکنیم :

• خداوند حضرت نوح را برای دعوت مردم به توحید ، به رسالت مبعوث کرد ، اما بیشتر آنها ایمان نیاوردند .
• حضرت نوح مردمش را از عذاب آخرتی ، انذارشان می کند ( نه این دنیا )

ان لا تعبدوا الا الله اني اخاف عليكم عذاب يوم اليم ²

• خداوند بدلیل لطف و مهربانیش بر خلق ( چه مومن و چه کافر ) آنها را از یک سیل عظیم پیش رو که اتفاقی طبیعی است ، با خبر می کند ولی آنها مانند دیگر سخنان نوح نپدیرفته و او وقتی از مباحثه و مجادله با قومش به نتیجه نمی رسد ، برای نجات خود و همراهانش موظف به ساختن یک کشتی می شود ولی خداوند از او میخواهد که به حال بی ایمانان دل نسوزاند .

و اصنع الفلك باعيننا و وحينا و لا تخاطبني في الذين ظلموا انهم مغرقون ³

• مردمی که به نوح ایمان نداشتند ، پیشگویی او از آن سیل عظیم را مسخره کرده ، که نوح مجددا از آن اتفاق طبیعی بد که چون عذابی است دردناک ، هشدارشان داده و به عذاب مضاعف خداوند در قیامت انذارشان می دهد .

فسوف تعلمون من ياتيه عذاب يخزيه و يحل عليه عذاب مقيم ⁴

• تا آنکه پیشگویی نوح از آن بلای طبیعی محقق شد و مردمی که به سخنان و پیشگوییش ایمان داشته و سوار شده بودند ، نجات یافته و مابقی غرق و هلاک گردیدند .

و قيل يا ارض ابلعي ماءك و يا سماء اقلعي و غيض الماء و قضي الامر و استوت علي الجودي و قيل بعدا للقوم الظالمين ⁵

بنابراین :

با توجه به قصه فوق و دیگر قصه ها و نیز آیات متعدد خداوند در قرآن ، به حاکمیت یک سیر طبیعی علت و معلولی در جهان که در قرآن به سنتهای الهی خوانده شده ، می رسیم که خداوند با گزارش آن قصه ها ، در پی آموزش این سنت است که :

به هر اندازه که آن علتها محقق شوند ، نتیجه قطعی آنها بعنوان معلول نیز بوقوع می پیوندد . ( قضا و قدر )

يريد الله ليبين لكم و يهديكم سنن الذين من قبلكم و يتوب عليكم و الله عليم حكيم ⁶

• و دیگر سنتی که خداوند در پی بیان آنست اینست که : اگر چه ظاهرا خداوند در بعضی از اتفاقات پیشا تاریخی در سرنوشت امتهای قبلی ، بعنوان یکی از علل زنجیره عذابهای آنها مطرح شده که جای بررسی دقیق تر دارد ، ولی در دوران بلوغ فکر تشریعی بشر که از عصر پیامبر(ص) شروع شده و بدین دلیل خداوند ارسال شریعت آسمانی را خاتمه می دهد ، بیان می دارد که حسابرسی اعمال این دنیایی شما توسط خداوند ، در آخرت انجام گرفته و هر گونه پاداش و یا مواخذه رفتارهای خوب و بد مردمان ، در آنسرا محقق خواهد شد .

و لو يؤاخذ الله الناس بظلمهم ما ترك عليها من دابة و لكن يؤخرهم الي اجل مسمي فاذا جاء اجلهم لا يستاخرون ساعة و لا يستقدمون ⁷

• و اینگونه نیست که خداوند عجله ای در برخورد با مردم و محاسبه اعمال آنها و تبعا عذاب بر تخلفاتشان در این دنیا داشته باشد و به کسی ( حتی پیامبرش ) نیز نیابت محاکمه و برخورد با آنها را نداده است .

فذكر انما انت مذكر لست عليهم بمصيطر الا من تولي و كفر فيعذبه الله العذاب الاكبر ان الينا ايابهم ثم ان علينا حسابهم ⁸

• ولیکن بسبب رحمانیت خود ، در توبه را برای همگان باز گذارده و همواره منتظر است تا بنده اش بسوی او بازگشته مشمول رحمت و شفقت او گردد .

و لم يمنعک ان اسات من التوبة، و لم يعاجلک بالنقمة، و لم يعيرک بالانابة، و لم يفضحک حيث الفضيحة بک اولي، و لم يشدد عليک في قبول الانابة، و لم يناقشک بالجريمة، و لم يؤيسک من الرحمة، بل جعل نزوعک عن الذنب حسنة، و حسب سيئتک واحدة، و حسب حسنتک عشرا، و فتح لک باب المتاب،باب الاستعتاب؛ فاذا ناديته سمع نداک ⁹

• و اینگونه است که با هر شروع سوره ای و در صدها آیه اعلام می دارد که بخشندگی و رحمانیت ، همذات من بوده و من جز آن نیستم .

 قل يا عبادي الذين اسرفوا علي انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله ان الله يغفر الذنوب جميعا انه هو الغفور الرحيم ¹⁰

كتب علي نفسه الرحمة ¹¹

و در یک کلام :

• هستی ، در یک نظام مشخص علت و معلولی تنیده شده که تبدیل و تغییری در هیچیک از سنن آن نخواهد بود (سنة الله في الذين خلوا من قبل و لن تجد لسنة الله تبديلا ¹² )
• خداوند با بیان قصه های گذشتگان ، در پی گزارشی است از تحقق آن سنتها و قوانین علت و معلولی که در آن اعصار بوقوع پیوسته است .
• خداوند بسبب بخشندگی و رحمانیت مطلق ، تا آخر عمر ، منتظر بازگشت ما بوده و هرگز منتظر عذاب کسی نبوده و نیست .
• آنچه که حقیقت دارد ، رحمانیت و بخشندگی خداوند است که دایم چونان خورشیدی در حال فیضان و جوشش و فوران بر هستی است ، اما اینکه ما بدانسو رو کنیم و از آن بهره مند شویم ، همان پاداش الهی است که بر خود فرو ریخته ایم ، ولی اگر خود راه کج کنیم و از تابش رحمت او محروم کنیم ، چیزی نیست جز همان عذاب محرومیتی که خود انتخاب کرده ایم ، نه آنکه او بر ما خواسته است . (فذوقوا العذاب بما کنتم تکسبون ¹³ )
• بنابراین ، هر اتفاق طبیعی و یا انسانی در این سرا ، نتیجه علت و معلولی آسیبهای روانی و اجتماعی است که بر خود روا داشته ایم ، و یا عدم توجه به مطالعات علمی و پیش بینی حوادث طبیعی و عدم برنامه ریزی پیشگیرانه و یا حفاظتهای مربوطه بوده است ، نه آنکه محصول عجله خداوند در محاسبه ، محاکمه و عذاب کسی و یا مردمی در این دنیا باشد .

زیرنویسها :

1. توبه 70
2. هود 26
3. هود 37
4. هود 39
5. هود 44
6. نسا 36
7. نحل 61
8. غاشیه 21 تا 26
9. نامه 31 نهج البلاغه
10. زمر 53
11. انعام 12
12. احزاب 62
13. اعراف 39

محمد صالحي – 1/12/96

https://telegram.me/beshnofekrkon

http://mahsan.rasekhoonblog.com