آیا حضور امام حسین(ع) در حمله اعراب به ایران حقیقت دارد ؟ - 1

یکی از سوالهایی که امروز در رسانه های مختلف به وفور مطرح شده و صرفا براساس سه گزارش از تاریخ طبری و یا فتوح البلدان بلاذری مبنی بر وجود امام حسین در جنگ با ایران ، اهانتهای زیادی به ایشان مطرح شده است که با توجه به دلایل زیر حضور ایشان کاملا منتفی است :

1. عدم اجازه امام علی (ع) بر حضور فرزندانش
2. شخصیت امام (ع)
3. بی سند و یا مخدوش بودن سند نقلها و روایات مربوطه

قبل از وارد شدن به اصل بحث ، لازم است اشاره مختصری به جنگهای مهم اعراب شود :

• جنگ قادسیه  ( در زمان عمر ) :

جنگ قادسیه ، در ۱۴ هجری قمری (۶۳۵ میلادی) بین سپاه ایران و اعراب مسلمان در حمله اعراب به ایران در سرزمین قادسیه (کربلای کنونی) اتفاق افتاد . ¹

• جنگ نهاوند ( در زمان عمر ) :

جنگ نهاوند ، در 20 هجری قمری اتفاق افتاد و از خطرناكترين جنگ‌هاي صدر اسلام بود ؛ زيرا لشكر شكست خورده ايرانيان براي جبران آنچه در جنگ‌هاي گذشته از دست داده بود‌ ، لشكر عظيمي را از سراسر ايران متشكل از 150 هزار نفر تشكيل داد تا اين بار نه تنها لشكر مسلمانان را در كوفه شكست دهد ؛ بلكه تمام كشور اسلامي را تصرف و اسلام را نابود كند . ²

• جنگ طبرستان ( گرگان کنونی ) ( در زمان عثمان ) :

در سال ۳۰ هجری قمری ، سپاهیان عرب برای اولین بار طبرستان (گرگان) را گشودند . ³

در ادامه مختصرا موارد فوق مورد بررسی قرار می گیرد :

همانظور که می دانیم تاریخ ولادت امام حسین (ع) 4 هق بوده است ⁴ ، لذا احتمال حضور ایشان در دو جنگ اول ( قادسیه و نهاوند که در زمان عمر بوقوع پیوسته ) بدلیل سنی ( به ترتیب 10 و 16 ساله ) منتفی بوده است و البته در هیچ تاریخی نیز از حضور امام در جنگهای زمان عمر سخنی به میان نیامده است .

و لیکن در جنگ طبرستان ( گرگان کنونی ) ، که در زمان عثمان اتفاق افتاده است ، سن امام 26 بوده که در تواریخ طبری و بلاذری نیز به حضور ایشان در این جنگ اشاره شده است که به دلایل زیر کاملا منتفی و مردود است :

ادامه دارد :

آیا رمان عشقی امام حسین (ع) و اورینب حقیقت دارد ؟

مدتهاست که اين شبهه طرح شده كه ادعا مي‌كنند علّت زمينه ساز واقعه كربلا و شهادت امام حسين (ع) داستان عاشقانه‌اي بود كه به‌ واسطه عشق و علاقه شديد يزيد به زني به نام « اُورَيْنَب » ،ْ همسر عبدالله بن سلام آغاز شد و امام حسين (ع)‌ با اقدامي كه در بعضي كتاب‌ها ذكر شده وارد ماجرا شده و ارینب را از چنگ يزيد خارج کرده است .

و وانمود كرده‌اند كه سرآغاز كينه‌ توزي و دشمني يزيد با امام حسين(ع) و سرمنشأ واقعه كربلا اين ماجرا بوده است .

منابعی که برای این ماجرا عنوان می کنند عبارتند از :

1. کتاب شیعه گری دکتر مسعود انصاری ص 58 ، که ایشان نیز از کتاب سنجش فرهنگ پارسی با فرهنگ تازی ص 6 ذکر کرده است .
2. کتاب ناسخ التواریخ محمد تقی لسان الملک سپهر ج 6 ص 55

پاسخ :

وقتی سخن از یک اتفاق تاریخی می شود از سه منظر قابل بررسی است :

• مستندات منابع آن
• مضامین و محتوای آن
• کاراکتر و هویت شخصیتهای آن

و اما منابع فوق الذکر :

1. در کتاب دکتر انصاری فقط ذکر ماجراست بدون اشاره به سلسله راویان و ناقلان آن تا عصر امام ، که از نظر مورخان قابل اطمینان نبوده چه رسد به قابل استناد و نقد و بررسی .
2. و اما کتاب ناسخ التواریخ مربوط به سالهای 1216 تا 1297 قمری یعنی 200 سال پیش بوده که بسیاری از نقلهای تاریخی آن با منابع قدیمی اولیه مغایرت اساسی داشته و بعضا اهداف خاصی را دنبال می کرده است . و همین امر سندیت و ماهیت این ماجرا را خدشه دار می کند .

بنابر این برای بررسی اصل ماجرا ، باید سراغ منابع قدیمی نزدیک به عصر ماجرا رفت .

 با تحقيقي كه ما در متون و منابع تاريخي داشتيم تنها كتاب قابل اعتنائي كه اين واقعه را ذكر كرده است كتاب الامامه و السياسه ابن قتيبه دينوري متوفاي 276 هق از مصادر تاريخي اهل سنّت مي‌باشد.

كه هر محقّقي با مطالعه اين متن ، آن را  به يك داستان و رمّان شبيه‌تر مي‌بيند تا يك اتّفاق حقيقي.

در اینجا به اجمال ماجرای مذکور در کتاب فوق را می آوریم و سپس به بررسی مختصر آن می پردازیم :

در ابتدای قصه می نویسد :

« و ذکر کرده اند که شبی یزید ... » ¹

1. یزید ، قصه دلدادگیش را به اورینب که الان به همسری پسر عمویش عبداله بن سلام از والیان معاویه درآمده است ، با پدرش معاویه در میان گذاشت .
2. معاویه با طرح نقشه ای ، ابو دردا عموی اورینب و ابوهریره را خواست و به آنها گفت دختری دارم که دوست دارم بهترین را برایش به شوهری انتخاب کنم و آن شخص کسی نیست جز عبداله بن سلام و میخواهم نظر مرا به او برسانید . ( البته دختر معاویه مشروط به طلاق اورینب کرد )
3. آن دو قضیه را با عبداله بن سلام مطرح کرده و او نیز با توجه به جایگاه معاویه ، اورینب را در حضور آنها طلاق داد .
4. آنها طلاق اورینب را به عرض معاویه رسانده و نزد دختر او رفتند که طبق نقشه قبلی پدرش جواب را به بعد

موکول کرد .

1. معاویه به ابودردا ماموریت داد تا اورینب را که در عراق بود به عقد یزید در آورد .
2. ابودردا پس از ورود به عراق ، به سبب دوستی اش با پیامبر ، خدمت امام حسین (ع) جهت عرض ارادت رفته و علت حضورش را در عراق نیز بیان نمود .
3. امام نیز پیشنهاد خواستگاری از اورینب را مطرح کرد .
4. ابودردا نزد اورینب رفته و خواستگاری هر دو را اعلام نمود .
5. اورینب از عمویش ابودردا نظر خواست و او امام را از نظر شخصیتی والاتر دانست .
6. اورینب نیز خواستگاری امام را پدیرفت و به عقد ایشان در آمد .
7. پس از این اتفاق ، امام ، عبداله بن سلام را برای گرفتن امانت خود که نزد اورینب بود صدا زد و آن دو را تنها گذاشت و آن دو با دیدن یکدیگر به یاد خاطرات گدشته شان اشکها ریختند .
8. امام وارد شد و گفت : « خدا را شاهد می گیرم که اورینب را سه طلاقه کردم ، و از اول هم بخاطر خوش گذرانی او را عقد نکرده بودم بلکه برای رساندنش به صاحبش این کار را کرده بودم » . ²
9. و ماجرا با عقد دوباره عبداله بن سلام و اورینب خاتمه یافت .

اما این قضیه باعث خشم و نفرت معاویه از امام حسین گردید . ³

و اما بررسی و نقد داستان :

همانطور که در ابتدای مقال عرض شد روایت فوق به دلایل زیر قابل خدشه و مردود است :

1.  ابن قتيبه بدون هيچ اشاره‌اي به ناقل و راوي اين داستان  ، می گوید :  « و ذكروا أن يزيد بن معاوية سهر ليلة من الليالي ... » و حكايت را از شخص ثالثي نقل مي‌كند كه براي ما آن شخص شناخته شده نيست ؛ پس داستان از نظر سندي مشكل دارد و قابل احتجاج نيست .
2.  اشكال مهم ديگري كه در اين داستان وجود دارد اين است كه امام حسين ‌(ع) در يك مجلس همسرش را سه طلاقه مي‌كند و می گوید : « أشهد الله أنها طالق ثلاثا » و حال آن كه بر اساس فقه شيعه كه بر گرفته از روايات اهل بيت (ع) است سه طلاق در يك مجلس جايز نمي‌باشد.
3. امام حسین (ع) فقط در زمان حکومت پدر و برادرش در عراق ساکن بوده و پس از مصالحه برادرش با معاویه در سال 41 هق به مدینه هجرت و همانجا ساکن شد . بنابراین در زمان قصه که پس از مصالحه بوده ، امام در عراق نبوده است . ⁴
4. طبق نقلهای مختلف ، ابودردا عموی اورینب در زمان عثمان فوت کرده و بنابراین در زمان قصه فوق زنده نبوده است . ⁵
5. برای تحریک و تقویت صحت ماجرا در اذهان دوستداران امام ، ماجرا را بگونه مثبت و به نفع شخصیت او تعریف میکند تا خود شیعیان از تکثیر کنندگان این روایت رمان گونه دروغ بشوند و جای شک و شبهه برای کسی نگداشته و بالتبع بتواند اصل هدف امام در جریان کربلا را که اصلاح فساد حاکمیت و جامعه بوده را مورد حمله و خدشه قرار دهد .

زیر نویسها :

1. و ذكروا أن يزيد بن معاوية سهر ليلة من الليالي ...
2. فقال : أشهد الله أنها طالق ثلاثا ، اللهم إنك تعلم أني لم أستنكحها رغبة في مالها ولا جمالها ، ولكني أردت إحلالها لبعلها ...
3. الامامه و السیاسه – ابن قتیبه دینوری ، 213 تا  276 هق ، جلد 1 عربی ص 166 تا 174 و ترجمه تک جلدی از سید ناصر طباطبایی ص 223 به بعد
4. ترجمه طبری ج 7 ص 2717 ( ص 13 کتاب )
5. الاصابه فی تمیز الصحابه – ج 4 ص 622 ، ابن حجر عسقلانی از نسب شناسان اهل سنت

تحقیق : محمد صالحی  8/7/94

وقایع پس از عاشورا – سال 61 هجری - 13محرم

13 محرم :

• آراستن مجلسی در دربار ابن زیاد و به حضور طلبیدن کاروان اسرا توسط او
• رفتار توهین آمیز و سخنان سبک ابن زیاد به حضرت زینب (س) ، مبنی بر " خوار کردن خاندان حسین توسط خداوند ، بدلیل خروج بر خلیفه وقت "
• پاسخ حضرت زینب (س) ، مبنی بر " حرمت و عزتی که خداوند بخاطر پیامبرش ، به خاندان حسین (ع) داد و ذلت و خفتی که خاندان حکومت بخاطر جنایتی که انجام داد به آن دچار گشته است ."
• توهین ابن زیاد به امام سجاد(ع) و دستور قتل ایشان ، بدلیل ناتوانی از مباحثه با او
• دستور ابن زیاد ، مبنی بر گرداندن سر مقدس امام (ع ) در کوچه ها برای ایجاد وحشت در مردم
• دستور انتقال سریع اسرا به شام ، توسط ابن زیاد، برای ملاقات با یزید ، جهت جلوگیری از افشاگریهای بیشتر کاروان

منابع :

1-      تاریخ طبری ج 7 ، ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاینده

2-      تاریخ ابن اثیر، ج 2،

3-      احتجاج طبرسی، ج 2

4-      ابومخنف، مقتل الحسين مترجم سيد علي محمد موسوي جزايري، قم، انتشارات امام حسن، ج اول

5-      منتهي الآمال (شيخ عباس قمي)، ج1

6-      حماسه حسینی،( شهید مطهری )، ج1

7-      سخنان شورانگیز امام سجاد(ع) در دوران اسارت

مطلب تکمیلی : روزشمار وقایع محرم سال 61 هجری قمری – قبل از عاشورا

تحقيق : محمد صالحی – 17/ 9 / 90 – مصادف با دوازدهم محرم - شهادت امام سجاد(ع)

وقایع پس از عاشورا – سال 61 هجری - 12محرم

• جارچیان حکومت ، کوفیان را فرا مى خوانند تا از اسیران جنگى خویش دیدار کنند!
• کوفیان هم ، بى شرمانه آمدند . آمدند براى تماشا!
•  امام سجاد (ع ) از خیمه ها خارج مى شود ، وقتی هلهله و شادی و سنگ پرانی مردم را دید فرصت را غنیمت شمرد و به سخنرانی افشاگرانه خود پرداخت :

" هان، ای مردم! شما را به خدا سوگند، آیا به یاد دارید که نامه هایی را برای پدرم نوشتید و او را خدعه کردید؟ .... وای بر شما! از آنچه برای آخرت خویش تدارک دیده اید! چه زشت و ناروا اندیشیدید . به چه رویی به رسول (ص) خواهید نگریست؟ "

• ارسال نامه به یزید و اعلام پیروزی بر کاروان حسین توسط ابن زیاد

منابع :

1-      تاریخ طبری ج 7 ، ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاینده

2-      تاریخ ابن اثیر، ج 2،

3-      احتجاج طبرسی، ج 2

4-      ابومخنف، مقتل الحسين مترجم سيد علي محمد موسوي جزايري، قم، انتشارات امام حسن، ج اول

5-      منتهي الآمال (شيخ عباس قمي)، ج1

6-      حماسه حسینی،( شهید مطهری )، ج1

7-      سخنان شورانگیز امام سجاد(ع) در دوران اسارت

مطلب تکمیلی : روزشمار وقایع محرم سال 61 هجری قمری – قبل از عاشورا

تحقيق : محمد صالحی – 17/ 9 / 90 – مصادف با دوازدهم محرم - شهادت امام سجاد(ع)  

وقایع پس از عاشورا – سال 61 هجری

11 محرم :

• صبح ، عمر سعد بر کشته های لشگر خود نماز خوانده و دستور داد به خاک سپردند .

• بعد از ظهر ، بدستور عمرسعد ، باقیمانده کاروان حسین (ع) را از قتلگاه و از کنار بدن امام (ع) و دیگر شهیدان عبور داده و با این شکنجه روحی ، بسوی کوفه روانه کردند .

• توسط مردان قبیله اسد ، دفن بدن بی سر شهیدان شروع شد .

• سر امام (ع) را پیش ابن زیاد بردند .

• کاروان اسرا را در بیرون کوفه اسکان موقت دادند .


منابع :

1- تاریخ طبری ج 7 ، ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاینده
2- تاریخ ابن اثیر، ج 2،
3- احتجاج طبرسی، ج 2
4- ابومخنف، مقتل الحسين مترجم سيد علي محمد موسوي جزايري، قم، انتشارات امام حسن، ج اول
5- منتهي الآمال (شيخ عباس قمي)، ج1
6- حماسه حسینی،( شهید مطهری )، ج1
7- سخنان شورانگیز امام سجاد(ع) در دوران اسارت
 

تحقيق : محمد صالحی – 17/ 9 / 90 – مصادف با دوازدهم محرم - شهادت امام سجاد(ع

تعداد فرزندان امام حسين(ع ) و حضور آن‌ها در واقعه‌ي كربلا چگونه بود؟

 طبق نقل شيخ مفيد در كتاب ارشاد ** ، امام حسين(ع) شش فرزند داشت به نام‎هاي :

1. علي بن الحسين الاكبر يا امام سجاد(ع) كه كنيه‎اش ابومحمد و نام مادرش شهربانو يا شاه زنان ـ دختر يزدگرد پادشاه ساساني ـ مي‎باشد؛[1]

2. علي بن الحسين الاصغر يا همان علي اكبر معروف ، مادرش ليلا ـ دختر ابي مرة بن عروة بن مسعود ثقفي ـ است.

او براساس گفته‎ي شيخ مفيد در ارشاد، دو سال پس از وفات جدّش علي(ع) در روز عاشوراي سال 42 هـ ق، متولد شد و اولين فرد از بني‎هاشم بود كه به ميدان رفت، وقتي اذن ميدان خواست، امام(ع) به او اذن ميدان داد و نگاه نوميدانه‎اي به او كرد و اشكش سرازير شد و گريست و فرمود:[2]

«خدايا! گواه باش جواني را به ميدان مي‎فرستم كه شبيه‎ترين مردم به پيغمبر تو، در خلقت و اخلاق، گفتار است، ما هر وقت مشتاق ديدار پيغمبرت مي‎شديم، به روي او نگاه مي‎كرديم.»[3]

3. جعفر ، مادر او قضاعية بود. جعفر در حيات پدر بزرگوارش از دنيا رفت.

4. عبدالله يا همان علي اصغر معروف ، در مدينه متولد شده است و مادرش رباب، ـ دختر امرء القيس ـ مي‎باشد.

امرء القيس در مدينه سه دخترش را به ازدواج اميرالمؤمنين(ع) و امام حسن(ع) و امام حسين(ع) درآورد كه داستانش مشهور است. رباب به همسري امام حسين(ع) درآمد و سكينه و عبدالله، فرزندان حسين(ع) از رباب مي‎باشند.

5. سكينه، مادر او نيز رباب است. سكينه روز پنجم ماه ربيع الاول سال117هـ وفات كرد؛ وفات خواهرش فاطمه نيز همان سال است.[4]

6. فاطمه: مادرش ام‎اسحاق بوده است.

با توجه به نقل فوق : غير از امام سجّاد‌(ع) و جعفر بن الحسين‌(ع) تمام فرزندان ذكور امام حسين(ع) در كربلا به شهادت رسيدند.

پی نوشتها:

[1]. بحارالانوار، ج 45، ص 329.

بحار الأنوار / جزء 45 / صفحة [ 329]

- الارشاد، ج 2 ص  135 ( و كان للحسين (ع) ستة أولاد: علي بن الحسين الأكبر، كنيته أبو محمد، و أمه شاه زنان بنت كسرى يزدجرد و علي بن الحسين الأصغر، قتل مع أبيه بالطف، و قد تقدم ذكره فيما سلف، و أمه ليلى بنت أبي مرة بن عروة بن مسعود الثقفية و جعفر بن الحسين، لا بقية له، و أمه قضاعية،؟ و كانت وفاته في
حياة الحسين و عبد الله بن الحسين، قتل مع أبيه صغيرا، جاءه سهم و هو في حجر أبيه فذبحه، و قد تقدم ذكره فيما مضى و سكينة بنت الحسين، و أمها الرباب بنت امرئ القيس بن عدي، كلبية، وهي أم عبد الله بن لحسين
و فاطمة بنت الحسين، و أمها أم إسحاق بنت طلحة بن عبيد الله، تيمية )

- نفس المهموم، قم، ص 524، كشف الغمة في معرفة الائمه، ص 214.

[2]. «اللهم اشهد أنه قد برز اليهم غلام اشبه الناس خلقاً و خلقاً و منطقاً برسولك، و كنّا اذا اشتقنا الي نبيّك نظرنا اليه».

[3]. نفس المهموم، ص 308.

[4]. نفس المهموم، ص 530.

[5]. كشف الغمة، ص 214، بحارالانوار، ج 45، ص 331.

بحارالانوار : قال ابن الخشاب: ولد له ستة بنين و ثلاث بنات: علي الاكبر الشهيد مع أبيه، وعلي الامام سيد العابدين وعلي الاصغر ومحمد وعبد الله الشهيد مع أبيه، و جعفر و زينب وسكينة و فاطمة .

تذكر :

1. ارشاد شيخ مفيد از معتبرترين تواريخ شيعي قرن چهارم هجري و نزديكترين به عصر ايمه است .
2. شهید مطهری : شیخ مفید رضوان الله علیه "ارشاد" را نوشته است و چقدر متقن نوشته است . ما اگر به " ارشاد " شیخ مفید خودمان مراجعه کنیم ، احتیاج بجای دیگر نداریم . حماسه حسینی ج 1 ص 54

** الارشاد، ج 2 ص  135

محمد صالحی  - 23/7/94