آیا رمان عشقی امام حسین (ع) و اورینب حقیقت دارد ؟

مدتهاست که اين شبهه طرح شده كه ادعا مي‌كنند علّت زمينه ساز واقعه كربلا و شهادت امام حسين (ع) داستان عاشقانه‌اي بود كه به‌ واسطه عشق و علاقه شديد يزيد به زني به نام « اُورَيْنَب » ،ْ همسر عبدالله بن سلام آغاز شد و امام حسين (ع)‌ با اقدامي كه در بعضي كتاب‌ها ذكر شده وارد ماجرا شده و ارینب را از چنگ يزيد خارج کرده است .

و وانمود كرده‌اند كه سرآغاز كينه‌ توزي و دشمني يزيد با امام حسين(ع) و سرمنشأ واقعه كربلا اين ماجرا بوده است .

منابعی که برای این ماجرا عنوان می کنند عبارتند از :

1. کتاب شیعه گری دکتر مسعود انصاری ص 58 ، که ایشان نیز از کتاب سنجش فرهنگ پارسی با فرهنگ تازی ص 6 ذکر کرده است .
2. کتاب ناسخ التواریخ محمد تقی لسان الملک سپهر ج 6 ص 55

پاسخ :

وقتی سخن از یک اتفاق تاریخی می شود از سه منظر قابل بررسی است :

• مستندات منابع آن
• مضامین و محتوای آن
• کاراکتر و هویت شخصیتهای آن

و اما منابع فوق الذکر :

1. در کتاب دکتر انصاری فقط ذکر ماجراست بدون اشاره به سلسله راویان و ناقلان آن تا عصر امام ، که از نظر مورخان قابل اطمینان نبوده چه رسد به قابل استناد و نقد و بررسی .
2. و اما کتاب ناسخ التواریخ مربوط به سالهای 1216 تا 1297 قمری یعنی 200 سال پیش بوده که بسیاری از نقلهای تاریخی آن با منابع قدیمی اولیه مغایرت اساسی داشته و بعضا اهداف خاصی را دنبال می کرده است . و همین امر سندیت و ماهیت این ماجرا را خدشه دار می کند .

بنابر این برای بررسی اصل ماجرا ، باید سراغ منابع قدیمی نزدیک به عصر ماجرا رفت .

 با تحقيقي كه ما در متون و منابع تاريخي داشتيم تنها كتاب قابل اعتنائي كه اين واقعه را ذكر كرده است كتاب الامامه و السياسه ابن قتيبه دينوري متوفاي 276 هق از مصادر تاريخي اهل سنّت مي‌باشد.

كه هر محقّقي با مطالعه اين متن ، آن را  به يك داستان و رمّان شبيه‌تر مي‌بيند تا يك اتّفاق حقيقي.

در اینجا به اجمال ماجرای مذکور در کتاب فوق را می آوریم و سپس به بررسی مختصر آن می پردازیم :

در ابتدای قصه می نویسد :

« و ذکر کرده اند که شبی یزید ... » ¹

1. یزید ، قصه دلدادگیش را به اورینب که الان به همسری پسر عمویش عبداله بن سلام از والیان معاویه درآمده است ، با پدرش معاویه در میان گذاشت .
2. معاویه با طرح نقشه ای ، ابو دردا عموی اورینب و ابوهریره را خواست و به آنها گفت دختری دارم که دوست دارم بهترین را برایش به شوهری انتخاب کنم و آن شخص کسی نیست جز عبداله بن سلام و میخواهم نظر مرا به او برسانید . ( البته دختر معاویه مشروط به طلاق اورینب کرد )
3. آن دو قضیه را با عبداله بن سلام مطرح کرده و او نیز با توجه به جایگاه معاویه ، اورینب را در حضور آنها طلاق داد .
4. آنها طلاق اورینب را به عرض معاویه رسانده و نزد دختر او رفتند که طبق نقشه قبلی پدرش جواب را به بعد

موکول کرد .

1. معاویه به ابودردا ماموریت داد تا اورینب را که در عراق بود به عقد یزید در آورد .
2. ابودردا پس از ورود به عراق ، به سبب دوستی اش با پیامبر ، خدمت امام حسین (ع) جهت عرض ارادت رفته و علت حضورش را در عراق نیز بیان نمود .
3. امام نیز پیشنهاد خواستگاری از اورینب را مطرح کرد .
4. ابودردا نزد اورینب رفته و خواستگاری هر دو را اعلام نمود .
5. اورینب از عمویش ابودردا نظر خواست و او امام را از نظر شخصیتی والاتر دانست .
6. اورینب نیز خواستگاری امام را پدیرفت و به عقد ایشان در آمد .
7. پس از این اتفاق ، امام ، عبداله بن سلام را برای گرفتن امانت خود که نزد اورینب بود صدا زد و آن دو را تنها گذاشت و آن دو با دیدن یکدیگر به یاد خاطرات گدشته شان اشکها ریختند .
8. امام وارد شد و گفت : « خدا را شاهد می گیرم که اورینب را سه طلاقه کردم ، و از اول هم بخاطر خوش گذرانی او را عقد نکرده بودم بلکه برای رساندنش به صاحبش این کار را کرده بودم » . ²
9. و ماجرا با عقد دوباره عبداله بن سلام و اورینب خاتمه یافت .

اما این قضیه باعث خشم و نفرت معاویه از امام حسین گردید . ³

و اما بررسی و نقد داستان :

همانطور که در ابتدای مقال عرض شد روایت فوق به دلایل زیر قابل خدشه و مردود است :

1.  ابن قتيبه بدون هيچ اشاره‌اي به ناقل و راوي اين داستان  ، می گوید :  « و ذكروا أن يزيد بن معاوية سهر ليلة من الليالي ... » و حكايت را از شخص ثالثي نقل مي‌كند كه براي ما آن شخص شناخته شده نيست ؛ پس داستان از نظر سندي مشكل دارد و قابل احتجاج نيست .
2.  اشكال مهم ديگري كه در اين داستان وجود دارد اين است كه امام حسين ‌(ع) در يك مجلس همسرش را سه طلاقه مي‌كند و می گوید : « أشهد الله أنها طالق ثلاثا » و حال آن كه بر اساس فقه شيعه كه بر گرفته از روايات اهل بيت (ع) است سه طلاق در يك مجلس جايز نمي‌باشد.
3. امام حسین (ع) فقط در زمان حکومت پدر و برادرش در عراق ساکن بوده و پس از مصالحه برادرش با معاویه در سال 41 هق به مدینه هجرت و همانجا ساکن شد . بنابراین در زمان قصه که پس از مصالحه بوده ، امام در عراق نبوده است . ⁴
4. طبق نقلهای مختلف ، ابودردا عموی اورینب در زمان عثمان فوت کرده و بنابراین در زمان قصه فوق زنده نبوده است . ⁵
5. برای تحریک و تقویت صحت ماجرا در اذهان دوستداران امام ، ماجرا را بگونه مثبت و به نفع شخصیت او تعریف میکند تا خود شیعیان از تکثیر کنندگان این روایت رمان گونه دروغ بشوند و جای شک و شبهه برای کسی نگداشته و بالتبع بتواند اصل هدف امام در جریان کربلا را که اصلاح فساد حاکمیت و جامعه بوده را مورد حمله و خدشه قرار دهد .

زیر نویسها :

1. و ذكروا أن يزيد بن معاوية سهر ليلة من الليالي ...
2. فقال : أشهد الله أنها طالق ثلاثا ، اللهم إنك تعلم أني لم أستنكحها رغبة في مالها ولا جمالها ، ولكني أردت إحلالها لبعلها ...
3. الامامه و السیاسه – ابن قتیبه دینوری ، 213 تا  276 هق ، جلد 1 عربی ص 166 تا 174 و ترجمه تک جلدی از سید ناصر طباطبایی ص 223 به بعد
4. ترجمه طبری ج 7 ص 2717 ( ص 13 کتاب )
5. الاصابه فی تمیز الصحابه – ج 4 ص 622 ، ابن حجر عسقلانی از نسب شناسان اهل سنت

تحقیق : محمد صالحی  8/7/94