نگاهی به ترجمه زیبا و نسبتا متفاوت چند آیه در ترجمه قرآن مرحوم استاد صالحی نجف آبادی – 2
- و شاورهم في الامر فاذا عزمت فتوكل علي الله ( آل عمران آیه 159 )
و در کار ( اداره جامعه ) با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن .
- يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولي الامر منكم فان تنازعتم في شي ء فردوه الي الله و الرسول ( نسا آیه 59 )
ای کسانی که ایمان آورده اید ، از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و کسانی که از خودتان که متولیان امر شما هستند فرمان برید ، و اگر در چیزی با یکدیگر اختلاف پیدا کردید ، آن را به خدا و پیامبر ارجاع دهید .
- النبي اولي بالمؤمنين من انفسهم ( احزاب آیه 6 )
پیامبر ( در اداره جامعه ) بر مومنان از خودشان سزاوارتر است .
سه نکته مهم در ترجمه آیات فوق و توضیحات تکمیلی مرحوم استاد در کتاب " ولایت فقیه ، حکومت صالحان " برجسته و بسیار قابل تامل است :
- نکته مشترک آیات فوق : امر در آیات اول و دوم و هم چنین اولویت پیامبر بر مردم در آیه سوم ، موضوعات اجتماعی تحت مسیولیت حکومت پیامبر ، تعبیر شده است . ( نه موضوعات مربوط به وحی و ... )
- نکته متناقض آیات فوق : دستور به مشورت پیامبر با مردم در آیه اول ( که لازمه اش نه تنها عدم اطاعت مردم از نظر پیامبر بوده ، بلکه باید به ایشان نظر خود را اعلام کنند ) ، با دستور به اطاعت مردم از پیامبر در آيه دوم و هم چنین اولویت پیامبر نسبت به مردم در آيه سوم ، در تناقض آشکار است .
استاد برای حل تعارض آیات فوق اینگونه توضیح می دهند که :
در حقیقت پیامبر(ص) ، بسبب آنکه مسیولیت حکومت مدینه از طرف مردم ، به ایشان واگذار شده است ، ( که این بمعنای آنست که ولایت و زعامداری سیاسی از شیون نبوت نیست - ولایت فقیه ، حکومت صالحان " – ص 138 و 139 ) ، طبق قراردادهای اجتماعی معمول هر نظام ، بایستی در تصمیم گیریهای حکومتی با مردم مشورت کرده و پس از اخذ تصمصم نهایی ، مردم موظف به اطاعت در اجرای آنها هستند . ( ولایت فقیه ، حکومت صالحان – ص 267 تا 269 ) .
با این توضیح منطقی و زیبا :
- پیامبر بعنوان حاکم مدینه ، در مرحله تصمیم گیری های حکومتی خود که مرحله اول هر اقدام بوده ( از قبیل مسایل نظامی و قراردادهای سیاسی و معضلات اجتماعی و .. ) موظف به مشورت با مردم بوده و بنابراین اطاعت مردم از پیامبر در این مرحله منتفی بوده ، مگر اطاعت از درخواست پیامبر جهت مشاوره دادن به ایشان . ( ده ها مرتبه پیامبر به مردم فرمودند : اشیروا علی ایها الناس )
- پس از مشاوره های لازم با مردم ( عقلای جامعه ) ، تصمیم گیری نهایی ، مانند هر نظام سیاسی دیگر ، به پیامبر بعنوان رییس حکومت واگذاشته شده است .
- در مرحله سوم که مرحله اجرای تصمیمات حکومتی اخذ شده است ، مردم موظف به اطاعت دستورات حکومتی پیامبر بعنوان حاکم جامعه بوده ، و کسی حق سرپیچی از آنها را نداشته و طبیعتا پیامبر در این مرحله است که بر مردم اولویت دارد .
- نکته اعتقادی مشتبه شده در فهم آیه دوم : اولی الامر در این آیه ، هر کسی است که توسط مردم به حکومت انتخاب می شود ، نه اهل بیت و امامان ، مگر اینکه همانند امام علی و امام حسن در دوره ای که توسط مردم به زعامت سیاسی جامعه انتخاب شدند ، مسیولیت حکومت به آنها واگذاشته شود .
محمد صالحي – 15/4/95
