احكام شريعت در دعوت پيامبر(ص) چه جايگاهي دارند ؟
- احکام شریعت در عصر نزول ، احکامی بودند برای اداره آن جامعه که پیامبر(ص) از بین قوانین قبایل و اقوام موجود گزینش کرده و به صلاحدید بزرگان و عقلای آنجا ( به مصداق آيه " و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل على الله 1 " )به اجرا گذاشته است . ( احكام امضايي ؛ بنابراين هيچگونه تعبدي در ابلاغ آنها وجود نداشته ، بلكه هدف آنها جلوگيري از گسترش فساد و جرم و يا احقاق حق يك ستمديده بوده است . 2)
- با توجه با بند فوق ، و به مصداق آيه " فبشر عباد الذین یستمعون القول ، اولئك الّذين هدئهم اللّه و 3" تمام لوازم عقلانیت ، که همان مشاوره با عقلا و گزینش بهترین راهکار اجرایی در امور است انجام شده است . ( و به همين دليل احكام شريعت موجود در قرآن " احكام خداوند " خوانده شده است . )
- احکام مذکور در آیات ، به معنای ثابت بودن آنها در اعصار و قرون نیست ، چرا که نفس مشاوره با عقلا ، منتج به گزینش بهترین راهکار عقلایی در هر عصر خواهد شد ، و اینست پیام ماندگار حضرت محمد(ص) .
- آنچه از آیات قصاص و محاربه استفاده میشود ، تناسب بین جزا و جرم است که باید رعایت شود ، که این تناسب از وظایف کمیته عقلای مورد مشورت و قانونگذاری در هر عصر است .
- آنچه امر صریح خداوند است ، به مصداق آيه " اذا حکمتم بين الناس 4"عدالت ورزی است و مصادیق عدالت از موضوعات عرف عقلای هر عصر است و چه بسا ، امری دیروز برای عقلای آنروز عادلانه بوده و در نظر عقلای امروز ناعادلانه تلقی شود و هکذا امری که امروزعقلاعادلانه مینامند و عقلای فردا بر ناعادلانه بودنش سخن بگویند .
- با توجه به بندهاي فوق ، و با توجه به آیات و پیامهای اخلاقی قرآن ، احکام عصر نزول فقط طریقیت داشتند برای مبارزه با ناهنجاریها و جرمهای اجتماعی آن عصر و رسيدن به يك جامعه عاري از جرم و فساد ، و يا ارائه راهكارهايي براي رسيدن افراد جامعه به حقوق خود ( البته ) ، نه اینکه خود آن احكام موضوعیت داشته و باید به همه اعصار تسری داده شوند .
بنابراين ، آنچه مهم است ، اينست كه در برخورد با شريعت پيامبر(ص) ، از نگاه " احکام محور " كه نگاه فقه سنتی ماست به نگاه " روح حاکم بر احکام " محوريت داده شده و سعي در يافتن بهترين راهكارهاي امروزين با رعايت اخلاق ، عدالت و كرامت انساني ، باشيم .
که البته ، نگاه بسیاری از بزرگان دین از جمله مرحومان منتظری و صالحی و قابل و .. همچنين کدیور و .. همین است .
زیرنویسها :
- سوره آل عمران ، آيه 159
- کتاب " اسلام دين فطرت – آيه اله منتظري ص 702 تا 705 " ، کتاب " حدیث های خیالی در مجمع البیان – آيه اله صالحي نجف آبادي ص 350 به بعد " ، كتاب " شریعت عقلانی – آيه اله قابل ،8، بخشهاي 20 و 21 و 22 و شريعت عقلاني ، 9 ، بخش 24 ، حقوق بشر و روشنفکری دینی، حق‌الناس ، آيه اله كديور ، ص ۱۳۹تا 145
- سوره زمر ، آيه 17 و 18
- سوره نسا ، آيه 58
محمد صالحي – 28/3/95
