زمان تشريع احكام عبادي در صدر اسلام

1. نماز

• طبق روایات ، به طور قطع ، قبل از سال نهم بعثت هیچ وجوبی درباره نماز نبوده است .
• اصل وجوب نماز ، در شب معراج در 17 ماه رمضان و 18 ماه قبل از هجرت اتفاق افتاده است. ¹
• كه 5 نماز (5 نماز دو رکعتی) مقرر شد .
• بعد از اینکه پیامبر(ص) به مدینه رفتند، 7 رکعت دیگر به 10 رکعت اضافه کردند .

1. روزه

• رمضان از ماده “ رمض ” می باشد که به معنای شدت تابش آفتاب بر خاک است .
• رمضان در زمان شدت گرما بود ، از آن جهت رمضان نامیده شد .
• روزه در سال دوم هجرت با نزول آیه 183 سوره بقره واجب شد . ²

1. حج

·                     اولين حج ، سال نهم هجری که  مسلمانان و مشركان  با یکدیگر حج گزاردند ، ذکر شده است .

• اولين حج رسمي ، كه پيامبر احكام آن را بيان كردند ، در سال دهم هجرت در حجه الوداع اتفاق افتاده است .

1. زكات

• زکات همانند نماز ، پیوسته از فرایض مهم و تالی تلو آن و از شرايط قوام دين بوده است . ( واژة زکات در قرآن لفظاً و معناً متجاوز از یکصد مرتبه تکرار شده است . در این میان واژة زکات به صورت معرفه « الزکوة », 30 بار آمده است که 27 بار آن مقارن با کلمة « صلاة » و حتی در یک آیه آورده شده است مانند : انبیاء, 73 - مریم,54 و بقره, 83 - مریم, 31 - بینه, 5 )
• تشریع زکات ، در اولین آیات الهام شده به مهبط وحی آمده است . اما گفته اند که زکات در آیات مکی به صورت مطلق و مستقل از حدود و احكام بوده و بيشتر ارشاد به آن بوده است .
• قول مشهور آن است که زکات در مدینه تشریع شده است . و احكام زکات با تعیین نصاب برنامة جمع آوری و اخذ آن ، در سال دوّم هجری قمری و در مدینه واجب شده است ، زیرا در مدینه بود که جماعت مسلمانان توانستند کیان مستقل و حکومت داشته باشند .

1. خمس

• ترديدى نيست كه آيه خمس در مدينه و پس از جنگ بدر نازل شده است .
• آنچه مسلّم است اينكه حضرت رسول‏(ص) خمس غنايم جنگى را اخذ مى‏كرد .
• اما خمس سود تجارت ، از بعد از زمان امام موسي كاظم(ع) مطرح و بحثهاي مختلفي در مورد وجوب ، مقدار و نحوه محاسبه و موارد مصرف آن انجام گرفته است .

1. حجاب

• كلمه حجاب هم به معنى پوشیدن است و هم به معنى پرده و حاجب ، بیشتر استعمالش به معنى پرده است .
• این واژه در قرآن و حدیث نیز با عنایت به همین معناى لغوى به كار رفته و معناى خاصى پیدا نكرده است . ³
• استعمال كلمه حجاب در مورد پوشش زن ، اصطلاح نسبتاً جدیدى است . در قدیم و مخصوصاً در اصطلاح فقها كلمه ستر كه به معنى پوشش است به كار مى رفته است .
• پوشش زن در اسلام این است كه زن در معاشرت خود با مردان ، بدن خود را بپوشاند و به جلوه گرى و خود نمایى نپردازد .
• در آیات مربوطه ، لغت حجاب به كار نرفته است . آیاتى كه در این باره هست چه در سوره مباركه نور و چه در سوره مباركه احزاب ، حدود پوشش و تماس هاى زن و مرد را ذكر كرده است بدون آن كه كلمه حجاب را به كار برده باشد . ⁴
• شواهد متعددى از قرآن ، حاكى از این نكته است كه در جامعه عرب قبل از اسلام ، زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسب و مطلوبى برخوردار نبودند . به همین دلیل همسران پیامبر(ص) در آيات سوره احزاب كه سال 5 هجرت نازل شد ⁵ ، از متابعت آن الگو منع مى شوند . ⁶
• از شأن نزول آيه 30 سوره نور كه در سال 8 هجري نازل شد ⁷ ، مى توان استنباط كرد كه اولین آیاتى كه در تشریع حجاب و بیان محدوده نظر نازل شده ، همین آیات سوره نور ميباشد .⁸
• آنچه را که از تاریخ استفاده می شود ، زنان عرب معمولاً پیراهن هایی می پوشیدند که گریبان هایشان باز بود و دور گردن و سینه ، در معرض دید بود و روسری هایی که به سر می انداختند ، قسمت های پایین آن را به پشت سر می انداختند به طور طبیعی گوش ها و گوش واره ها و جلوی سینه و گردن نمایان بود . ⁹
• آنچه از بدن زن در عصر نزول آشکار بوده ، ساعد، ساق، صورت، گردن و مو بوده است كه اعراب حجاز همین مقدار را نیز به دلایل فقر و بي تفاوتي درست نمی پوشانیدند .
• مفاد آیه 30 سوره نور ، این است که دو طرف خِمار را به گونه ای استعمال کنید که سینه هایتان کاملا پوشیده باشد .
• اگر خِمار به معنی سرانداز هم باشد به عمامه عربی نزدیکتر است تا به روسری شرعیِ ساتر ِمو .¹⁰
• زيرنويسها :

1. سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، نشر دانش اسلامي، 1363 ش، ج 1، ص 385
2. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج ‏1، ص 191
3. مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 19، ص 430ـ 429.
4. مرتضى مطهرى، همان، ج 19، ص 430ـ431.
5. محمد حسین طباطبایى، المیزان، ج 20، ص 376ـ377
6. احزاب، آیه هاى 32 ـ 33 و 59 ( سال پنجم هجري )
7. محمد حسین طباطبایى، المیزان، ج 20، ص 376ـ377 - جعفر مرتضى عاملى، حدیث الافك، ص 129
8. محمد كلینى، كافى، ج 5، ص 521 - محمد حسین طباطبایى، المیزان، ج 15، ص 116 –
9. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 19، ص 484- 485.
10. كديور ، تاملي در مسئله حجاب

15 / 10 /94  - محمد صالحی

http://mahsan.rasekhoonblog.com