برداشتی از آخرین سفارشات پیامبر در حجه الوداع

پیامبر اکرم (ص) ، 76 روز قبل از رحلت ، در زمانی که در سفر حجه الوداع ، در مکه حضور داشتند ، در پایان حج خود ، قبل از بازگشت به مکه ، سه خطبه در مکان های " عرفات – روز عرفه ، 9 ذی الحجه سال دهم هجرت " ، " منی – روز عید قربان ، 10 ذی الحجه سال دهم هجرت " و " غدیر خم – 18 ذی الحجه سال دهم هجرت " ایراد کردند .

ایشان در این سه محل ، خطوط اساسی اندیشه اسلام ناب محمدی را بیان و آموز شهای لازم را به مردم گوشزد نمودند .

ابتدا لازم است خطوط اساسی دعوت پیامبر به اجمال بیان شود :

1. بشر هیچگاه بی خدا نبوده ولی مشرکانه خدا را پرستش می کرد ه است . ( و يعبدون من دون الله ما لا يضرهم و لا ينفعهم و يقولون هؤلاء شفعاؤنا عند الله قل ا تنبئون الله بما لا يعلم في السماوات و لا في الارض سبحانه و تعالي عما يشركون – یونس 18 )

1. – هدف ارسال پیامبران : " و ما ارسلنا من قبلک من رسول الا نوحي اليه انه لا اله الا انا فاعبدون  - انبیا 25 )

• پیامبر در تمام دوره رسالت خود هدفی جز توحيدي با دنبال نکرد .
• اولین اعلام : انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق مستدرک الوسائل، ج11، ص 187، باب6، ح1
• توصیه های تبلیغی : وقتی معاذ بن جبل را برای دعوت و تبلیغ مردم یمن قبل حجة الوداع فرستاد , به او سفارش آسان گيري و مداراي با مردم فرمود :  یا معاذ بشّر و لا تنفّر , یسّر و لا تعسّر - صحیح بخاری, ج 5/ 204.

1. ، هدایت خداوند را در دو بخش اساسی زیر عنوان می کند :

• دین ، که اصول اساسی جهان بینی توحیدی را بیان می کند  .
• ، که رهنمون عملی انسان در مناسبات فردی ، اجتماعی و الهی است  .

1. – شریعت شامل دو بخش است :

• احکام عبادی : سیر و سلوک فرد در ارتباط با خدا را مدیریت میکنند . ( نماز و حج و روزه )
• احکام غیر عبادی : روابط اجتماعی و مناسبات فرد و جامعه را تنظیم میکنند . (حقوق ، قضا ، اقتصاد ، سیاست ، معاملات و ... )

• – احکام غیر عبادی : احكامي هستند كه بر اساس بناي عقلا بنياد گذاشته شده و به امضاي شرع رسيده است . چنين تأييدي از سوي شارع نشان مي‎دهد كه بخشي از ره آوردهاي بشري در تنظيم روابط اجتماعي پذيرفته شده است .

(  کتاب اسلام دین فطرت ص 70 تا 74 ؛ آیه الله منتظری )

• احمد قابل : اکثر احکام اسلام ، احکامی امضائی‌اند . شریعت فرصت یافته تا از میان نسخه‌های متفاوت عقلانی ، گزینش کند و آنچه را برتر دانسته ( خواه برتری نسبی باشد یا مطلق ) به صور گوناگون ( مستحب، واجب، مکروه یا حرام ) مطالبه کند و در مواردی که ترجیحی وجود نداشته ، آن را « مباح » بشمارد. ( شریعت عقلانی ، 4 ، بخش 3 )

1. روش گزینش پیامبر منتج به موارد زیر است :

• سیره و فهم عقلای جامعه را برای قانون گذاري ، اعتبار بخشید .
• تغییرپذیری قوانین را ذاتی آنها اعلام کرد .
• نوسازی باید تدریجی باشد .

1. با این توضیحات : شریعت جریانی است سیال در تقنین در محدوده 3 ویژگی زیر :   

• حد فهم و بلوغ اجتماعی روز      
• قابلیت اجرایی
• امکانات اجرایی

و رعایت 3 اصل زیر :

• عادلانه بودن
• عاقلانه بودن
• اخلاق مدار بودن ( رعایت کرامت انسانی )

آیه اله منتظری : وقتي عقل را به عنوان يكي از ادله احكام شرعي پذيرفته ايم و سيره عقلا - كه ردع آن از سوي شارع احراز نشده باشد - را در همين جهت ، معتبر و حجت مي‎دانيم، هر روش عقلاني كه به نحو اطمينان بتواند مقصود شارع مقدس را برآورده سازد روشي شرعي نيز هست، و همه اين امور بر طريقيت (وسيله بودن) احكام شرع مقدس در عموم امور غير عبادي دلالت مي‎كنند و نه موضوعيت (هدف بودن) آنها ( اسلام دين فطرت - حضرت آيت الله العظمي منتظري ص 702 تا 705 " )

1. بنابراین احکام اجتماعی اسلام ویژگی ثابت ذاتی ندارند .

"حلال محمد حلال أبدا الي يوم القيامة و حرامه حرام أبدا الي يوم القيامة

مقصود از تغييرناپذير بودن احكام الهي - كه در حديث فوق به آن اشاره شد - تغييرناپذيري حكم شارع با محفوظ بودن و بقاي موضوع آن است . زيرا نسبت هر حكمي به موضوع خود مانند نسبت معلول به علت است و با بقاي علت، انعدام و زوال معلول عقلا ممكن نخواهد بود. بنابراين در صورت تغيير در موضوع و در نتيجه زوال موضوع اول، حكم آن نيز تغيير مي‎يابد.

منبع : کتاب اسلام دین فطرت ص 55 تا 60 ؛ آیه الله منتظری

ادامه دارد :

برداشتی از آخرین سفارشات پیامبر در حجه الوداع - 2

محمد صالحی  ۱۵ / ۶ / ۹۴

http://mahsan.rasekhoonblog.com