جايگاه عقل در آموزه هاي ديني

1. اولين مخلوق خداوند

پیامبر(ص) : اولين موجودي كه خداوند خلق كرد عقل بود . ¹

1. حجت اصلي و باطني خداوند

امام موسي ابن جعفر (ع)  : ای هشام ؛ خدای را بر مردم دو حجّت و راهنماست. حجتی آشکار و حجتی پنهان؛ حجّت آشکار الهی رسولان ، انبیا و ائمه  هستند، و حجّت پنهان عقل­هاست . ²

1. وسيله كلام گويي خداوند در غياب پيامبران

امام علی(ع) : همواره چنین بوده و هست که خداوند متعال در هر برهه ای از زمان و در زمانهائی که پیامبری در میان مردم نبوده است بندگانی داشته و دارد که در سر ضمیر آنها با آنها راز می گوید و از راه عقلهایشان با آنان تکلم می کند . ³

1. حجت امروز خداوند بر خلق

ابن سکیت از امام هادی(ع) پرسيد : امروز حجت خداوند بر خلق چیست ؟ و امام فرمود : عقل است . ⁴

1. دليل ارسال پيامبران ، جهت شكوفايي عقل و ارشاد به عقلانيت

امام علي (ع) : خداوند سبحان .... پيامبرانى برگزيد ....تا خردهاشان را که در پرده غفلت ، مستور گشته ، برانگيزاند . ⁵

1. وسيله تبليغ پيامبر جهت بصيرت و آگاهي بخشي

قرآن كريم : بگو : اين راه من است كه من و هر كس كه پيرو من است با بصيرت و بينايى به سوى خدا دعوت مى‏كنيم ..⁶

1. شاخصه بنده خدا بودن

قرآن كريم : پس بندگان مرا بشارت ده! همان کسانى که سخنان را مى‏شنوند و از نيکوترين آنها پيروى مى‏کنند؛ آنان کسانى هستند که خدا هدايتشان کرده، و آنها خردمندانند . ⁷

1. روش تضمين كننده رستگاري انسان در نزد خداوند

قرآن كريم : و ( جهنميان ) اعتراف مي كنند كه اگر در دنيا به سخن پيامبران گوش سپرده بوديم ، و يا در فهم و مديريت سرنوشت خود ، راه عقلاني را پيش گرفته بوديم ، اكنون از جهنميان نبوديم . ⁸

1. راه كسب احكام شريعت

قاعده فقهیه ( قاعده ملازمه ):  هر آنچه را که عقل به آن حکم کند ، شرع نیز به همان حکم خواهد کرد و بر عکس . ⁹

...........................................

1. اول ما خلق الله العقل- بحارالانوار ،ج1،ص97
2. یا هشام ؛ ان لله علی الناس حجتین ، حجة ظاهرة و حجة باطنة . فاما الظاهرة ، فالرسل و الأنبیاء و الأئمة (ع ) و اما الباطنةفالعقول^- اصول کافى، ج 1، ح 12
3. و ما برح لله عزت آلائه فی البرهة بعد البرهة و فی ازمان الفترات رجال ناجاهم فی فکرهم و کلمهم فی ذات عقولهم  -   نهج البلاغه خطبه 222
4. ما الحجه علی الخلق الیوم ؟ :  العقل ، 
5. ارسل الیهم رسله … لیثیروا لهم دفائن العقول  - خطبه اول نهج البلاغه
6. قل هذه سبيليالى الله علىبصيرةانا و من اتبعني و سبحان الله و ما انا من المشرکين ^- سوره یوسف ، آیه 108
7. فبشر الذیناولئك الّذين هدئهم اللّه و اولئك هم اولوا الالباب. ^- زمر – آیات 17 و 18
8. و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا في اصحاب السعير . ^- سوره ملك – 10
9. کلما حکم به العقل حکم به الشرع و کلما حکم به الشرع حکم به العقل " ^- مظفر،‌ محمد رضا، ‌اصول الفقه، ج ۱، ص ۲۱۷٫

تحقیق : محمد صالحی  20 / 9 / 92  

http://mahsan.rasekhoonblog.com/