نگاهي مجدد به مفاهيم جاهليت و آثار ظهور اسلام

ظهور اسلام : وحدت عربی ، پراکندگی ایرانی

شکل گیری اسلام و فروپاشی ایرانشهری ساسانی در ایران دو حرکت عکس هم بود که تقریبا همزمان آغاز شده بود .

اولی گرایش قبایل پراکنده عرب به سوی مرکزیت فرهنگی و سیاسی بود و دومی فعال شدن گسل‌های پرشمار در نظام فرهنگی و سیاسی  و افزایش نیروی گریز از مرکز در ایرانشهر ساسانی.

بسیار شنیده شده است که ایرانیان ، شکست یزدگرد ساسانی از سعد ابی‌وقاص را پدیده‌ای باورنکردنی و عجیب تصویر می‌کنند.

برخی با همین تصور به عظمت اسلام گواهی می‌دهند که توانسته است به وسیله مشتی پابرهنه ، امپراتوری باشکوهی را سرنگون کند ، و برخی دیگر لب به دشنام عرب می‌گشایند و می‌کوشند نبردی تاریخی را در منازعات کنونی دخیل کنند.

در صورتی که دست‌کم سه دهه پیش از حمله اعراب به ایران ، تقریبا چیزی از امپراتوری ساسانی باقی‌نمانده بود و هفت سال قبل از شکست ایران از روم، مسلمانان از آن خبر داشتند (غُلِبَتِ الرُّومُ ﴿۲﴾فِی أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ ﴿۳﴾ سوره روم ).

فرقی هم نمی‌کند که این اطلاع از طریق وحی بوده یا هنر سیاسی و نظامی پیامبر اسلام.

نتیجه اینکه لشکر خلیفه دوم ، 30 سال پس از نزول آیات اولیه سوره روم با علم به اضمحلال امپراتوری ساسانی به ایران حمله کرد.

دلایل ضعف داخلی ساسانیان فراوان و مستند است اما خلاصه بحث این است که در سال 21 و 22 هجری که کار یزدگرد ساسانی تمام شد ، قدرت چندانی در ایران نبود که فروپاشی آن موجب شگفتی باشد.

اقتصاد و جامعه پریشان و نظام سیاسی هزارپاره بود.

اندیشه‌ دوگانه اهورا- اهریمن یا خیر و شر که مناطق پراکنده به جامانده از عصر اشکانیان را ذیل اندیشه ایرانشهری ساسانیان ، گرد آورده بود ، ترک برداشته بود و مبانی مشروعیت نظام ایرانشهری، اعتبار کافی برای حفظ یکپارچگی را نداشت.

دكتر محمود صدری جامعه‌شناس ایرانی و استاد دانشگاه در آمريكا

كانال انديشه :
https://telegram.me/joinchat/CN3xXD7tFhiiNrvBSgq6dg
ادامه دارد :

http://mahsan.rasekhoonblog.com

ادامه در :
بازخوانی مفهوم جاهلیت