‏ نگاهي مجدد به مفاهيم جاهليت و آثار ظهور اسلام – خلق دو مفهوم جديد توسط پيامبر

فرجام نبرد فرهنگی ایرانشهر و اعراب

در بخش‌های پیشین دیدیم که پا به پای زوال فرهنگی و سیاسی در ایرانشهر ساسانی، در شبه جزیره عربستان جنبشی فراگیر به سوی یکپارچگی راه افتاده بود.

بنیان های یکپارچگی عربی چند دهه پیش از بعثت پیامبر اسلام شکل گرفته بود و قبایلِ خسته از جنگ های چند صد ساله در پی راهی برای حل نهایی منازعه بودند و نمی یافتند.

در آن روزگار در کنار فضایل مشترک عربی که در بخش پیشین نوشتم، دو مفهوم فرهنگی مهم دوشادوش هم در کار بودند که پیامبر اسلام، دین تازه را بر شالوده تغییر همین دو مفهوم استوار کرد:

🍁🍁🍁مفهوم اول، #انتقام بود.

اعراب عصر جاهلی معتقد بودند «وقتی کسی کشته می‌شود تشنه خون قاتل است و این خون باید ریخته شود و اگر چنین نشود روح مقتول در قالب جغدی بر مزارش ظاهر می شود و مدام شیون می‌زند: استقونی! یعنی سیرابم کنید».

همین باور موجب جنگ های پیاپی میان قبایل شده بود. هر قبیله ای که خونی طلبکار بود از پای نمی نشست تا آن را از قبیله بدهکار پس بگیرد و کشته خود را از عذاب نجات دهد. طبیعتا در غالب موارد، تعداد کشته ها برابر نمی شد و همواره قبیله ای طلبکار خون و قبیله ای بدهکار بود و جنگ گریزناپذیر می‌شد.

🍁🍁🍁مفهوم دیگر که در میان اعراب عصر جاهلی رواج داشت، اعتقاد بسیار قوی و ریشه دار به #تقدیر و تسلیم بود.

 تسلیم مفهومی اخلاقی بود، اما نه دربرابر دیگران بلکه در برابر قهر طبیعت.

اعراب در ستیز دائمی با خشم و قهر طبیعتِ خشن صحرا آموخته بودند که طبیعت را نمی توان مهار کرد پس باید خود را با آن سازگار کنند.

این مفاهیم دوگانه یعنی انتقام و تسلیم، موجب روحیه عصیان انسان در برابر انسان و تسلیم انسان به قضا شده بود.

کار مهم پیامبر اسلام، تلفیق این دو و خلق دو مفهوم تازه و تاریخ ساز شد:#توحید و #معاد 🍁.

اعراب را به جای تسلیم در برابر طبیعت، به تسلیم در برابر خدای یگانه دعوت کرد و متقاعدشان کرد که طبیعت بی جان صدای شما را نمی شنود اما خدای یگانه یا الله دانا و شنواست.

همچنین به ایشان گفت مرگ پایان همه چیز نیست. آنکه می‌کشد و آنکه کشته می شد روزی در جایی که گریزی از آن نیست روبرو می‌شوند.

انتقام این جهانی لازم است و قصاص واجب؛ اما اگر هم کسی از کیفر این جهان بگریزد، از کیفر آن جهان گریزی نیست.

پیش از آن، اعراب مفهوم مبهمی از عذاب و دوزخ در ذهن داشتند و حتی به احتمال حیات پس از مرگ هم فکر می کردند، اما درکی از کیفر آخرت نداشتند.

به همین علت مفهوم جدید چون آبی بود بر آتش انتقام و درمانی برای تحقیر قبیله طلبکار خون.

ستیزندگان دیروز شدند متحدانی که قرار بود چند دهه بعد آخرین بقایای ایرانشهر را نابود کنند.

محمود صدری

قسمت اول :
نگاهي مجدد به مفاهيم جاهليت و آثار ظهور اسلام