مقدمه کتاب «تفسیر مُدام از دین»
در مقالة « قرائت نبوي از جهان » گفته‌ام ، قرآن روايت هستي است و محمد(ص) روايتگر آن.
پيامبر اسلام، طبيعت، انسان، تاريخ و جامعه را براساس « خدامحوري » به صورت قرآن روايت کرده است و اين روايت ، گونه‌اي « تفسير » است و پيامبر ، تجربه مي‌کرد که اين تفسير ، با امداد الهي (وحي) صورت مي‌گيرد.
مسلمان کسي است که در روايت محمّد شريک مي‌شود و هستي را خدامحور روايت می‌کند.
منظور من از « دين » در عنوان اين کتاب ، همين روايت خدامحور از هستي است. اين روايت ، يک دين است که کسانی آن را می‌پذيرند و خود را به لوازم نظری و عملی آن پاي‌بند می‌سازند و با اين دين متديّن می‌گردند.
اين دين ، گونه‌ای زيستن است که چه در مقام نظر و چه در مقام عمل همواره با تفسير همراه است.
اين دين « روايتگری » است و روايتگر ، اگر روايتگری خود را دائماً برای خود و برای ديگران تفسير نکند روايتگر نمی‌ماند.
در تاريخ اسلام با روايت نخستين ، يعنی روايت محمد از هستی ، مواجهه‌های گوناگون به عمل آمده است.
در بخش عمده‌ای از اين مواجهه‌ها ، فلسفه، کشف عرفانی و يا جمود در الفاظ کتاب و سنت ، به جای روايت نشانده شده است.
به نظر نگارنده، راوی نخستين يعنی حضرت رسول ، نه فلسفه می‌گفت، نه کشف عرفانی می‌کرد و نه بيست و سه سال مشغول تحويل گرفتن مجموعه‌ای از الفاظ و معانی از جبرئيل بود.
او بنا بر دعوی خودش در قرآن ، قرائت هستی می‌کرد . همه چيز از « إقرأ باسم ربّک الّذی خلق »[1] آغاز شده بود که بنابر روايات مشهور اولين آيه قرآن است.
او از بعثت تا رحلت ، مشغول خواندن (قرائت) هستی به نام خدا بود و مسلمان کسی است که تابع محمد می‌شود و کار او را می‌کند.
نگارندة اين سطور ، شخصاً چنين تجربه می‌کند که روايت هستی به نام خدا ، يک کوشش مدام وجودی است و نه يک اعتقاد ثابت نظری.
تجربه می‌کنم که اين کوشش وجودی که يک تفسير مدام از بودن خود و بودن جهان است ، هميشه با بدفهمی همراه است و کار مستمر من بايد اين باشد که خروارها عايق و مانع را که موجب اين بدفهمی می‌شوند کنار بزنم.
اين کنار زدن، عيناً همان عمل تفسير است. فکر می‌کنم هر شخص ديگر هم که دين را وجودی می‌فهمد همين تجربه را دارد.
البته کارهای آدمی ، مرهون زمان‌ها و مکان‌ها است. اگر حادثه‌هايی پيش نيايند سخن‌هايی گفته نشوند پرسش‌هايی سربرنياورند معلوم نمی‌شود تفسير هرکس، از موضوعات بسيار متنوع مربوط به دين چيست و کدام است.
آنچه در اين کتاب می‌خوانيد در واقع، تفسيرهايی است درباب موضوعات گوناگون مربوط به دين که در سه سال گذشته در فرصت‌های مختلف به صورت سخنرانی، مصاحبه يا مقاله و يادداشت انجام يافته است.
محمد مجتهد شبستری 1390/8/6
[1] - آية اول سورة العلق در قرآن کريم.
http://mahsan.rasekhoonblog.com
