درکدام آیه یا آیات قرآن مجید " برده داری " مذموم و نکوهیده  شمرده شده؟

پاسخ استاد عبدالعلي بازرگان 

 اولا برده داری بعنوان نیروی کار، آنچنان که در آمریکا و مستعمرات اروپائی، با دزدیدن میلیونها آفریقائی معمول بود، در سرزمین خشک عربستان ضرورتی نداشت .

در آن سرزمین برده ها اسیران جنگی بودند که برای دریافت غنیمت از قبیله دیگر گرفته میشدند.

برخورد قرآن با مسئله برده داری، بخشنامه‌ای و دستوری نبوده است، مسائل تربیتی به تدریج و با آموزش و تمرین حل می‌شود.

وقتی قبائل بت پرست از مسلمانان اسیر میگرفتند، برای تبادل اسراء هم که شده، آنها نیز مجبور بودند اسیر بگیرند، همچنانکه در جنگهای جهانی و در جنگ ایران و عراق بعد از ۱۴ قرن و در دوران مدرن دو طرف صد ها هزار اسیر از یکدیگر گرفتند تا در مبادله دست بالا را داشته باشند. 

قرآن ، پرداخت هزینه آزادی بردگان را یکی از موارد کار نیک و نشانه نیکوکاری شمرده است (بقره ۱۷۷ و توبه۶۰) ¹.

در آیه ۱۳ سوره بلد آن را همچون رسیدن به قله و عقبه کوه نامیده است.

در آیه ۳۳ سوره نور گفته است اگر اسیران تقاضای عقد قراردادی برای آزادی خود کردند، با آنها قرارداد ببندید و حتی از بیت المال هزینه آزادی آنان را بپردازید. ²

اگر مردی زن خود را بی جهت به طلاق تهدید کند، یکی از جرایم آن آزاد کردن اسیربوده است (مجادله ۳) ³.

در آیات متعددی جریمه سوگند لغو ، تخلف در حج و کشتن فردی بیگانه را ، آزاد کردن اسیر معین کرده است (مائده ۸۹ و ۹۵، نساء۹۲).

با زنان اسیر نیز مسلمانان میتوانستند رسما با پرداخت مهریه ازدواج کنند.

تاریخ اسلام گواه است که اسیران در جامعه صدر اسلام از منزلت اجتماعی برخوردار بودند و میتوانستند به عالیترین رده های فرماندهی برسند، از جمله "زید" پسرخوانده پیامبر یک اسیر جنگی بود که از فرماندهان بزرگ اسلام شد، یا طارق که از سرداران بعدی مسلمانان بود و "جبل طارق" به یاد عبور او از شاخ آفریقا و ورودش به اسپانیا نامگذاری شده است.

بازرگان

🆑 کانال تفسیر قرآن استاد بازرگان

1. لكن البر من ... آتي المال علي حبه ... في الرقاب – بقره 177
2. و الذين يبتغون الكتاب مما ملكت ايمانكم فكاتبوهم ان علمتم فيهم خيرا و آتوهم من مال الله الذي آتاكم – نور 33
3. و الذين يظاهرون من نسائهم ثم يعودون لما قالوا فتحرير رقبة من قبل ان يتماسا – مجادله 3

http://mahsan.rasekhoonblog.com