پیامهای ابلاغی خداوند در قرآن
با نگاهی اجمالی به پیامهای خداوند در قرآن ، که همگی از ویژگی منحصر به فرد " تبیین " و " ارشاد " برخوردارند ، به موارد زیر می رسیم که انسان را به رویارویی با همه واقعیات هستی و حتی فهم خمیر مایه آن ، که چیزی جز یگانگی خداوند در ذات و افعال و صفات نیست ، به کمک ابزار عقل می خواند .
- ، تنها اعتقادی را بر می تابد ، که از فهم عقلانی سرچشمه گرفته و بر بصیرت و دانایی استوار باشد .
" قل هذه سبيلي ادعوا الى الله على بصيرة انا و من اتبعني و سبحان الله و ما انا من المشرکين " - سوره یوسف ، آیه 108
- آنقدر به بشر و مایه های فهم عقلی درونی او اعتقاد دارد که پیامبرش را از اجبار او به پذیرش اعتقادات دینی برحذر می دارد و تنها وظیفه ایشان را ، یادآوری گنجینه عظیم مدفون شده درونی انسان می داند .
" فذکر انما انت مذکر - لست عليهم بمصيطر " - سوره غاشیه – 21 و 22
- خداوند به بشر اعلام می دارد که تو اجباری در پذیرش آموزه های دینی پیامبر نداری ، چرا که آنها مسیر رشد و کمال را از گمراهی و انحراف روشن کرده و به تو نمایاندند .
" لا اکراه في الدين - قد تبين الرشد من الغي " - سوره بقره – آیات 255 و 256
- ای انسان : تو خود هستی که اگر بدنبال یافتن پاسخ صحیح سوالهای خود و گام نهادن در راه کمال می باشی ، هدایت را درون پیامها ی پیامبر خواهی یافت .
" ان هذا القران يهدي للتي هي اقوم ." - سوره اسرا - آیه 9
- رسیدن انسان به فهم درستی از هستی و جایگاه او در آن ، تنها ، خواستن او ، و تلاشش را برای یافتن ، می طلبد .
" و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين . " - سوره عنکبوت – آیه 69
- بدلیل اعتقاد خداوند به وجود دریچه فهم عقلانی در وجود انسان ، وقتی او را می بیند که خود را به جهالت زده و تابع اعتقادات دیگران گشته ، در جای جای قرآن ، او را مورد عتاب و سرزنش قرار می دهد که : ( بیش از 30 جای قرآن )
" افلا تعقلون ؟ " - " افلا یتدبرون ؟ "- " افلا تتفکرون ؟ " - " فما لهولا القوم لایکادون یفقهون "
- باور حضرتش به قدرت فهم استدلالی انسان ، برای رساندن پیام خود به او ، همواره از بیان دلیل و برهان و نشانه های متقن استفاده کرده و به تحریک قوه عقلانی او می پردازد . ( بیش از 50 جای قرآن )
" ان کنتم تعقلون " – " لعلکم تعقلون " – " لعلهم یفقهون " – " لقوم یفقهون " – " لیتفقهوا فی الدین " – " لعلکم تتفکرون "
- اعتقاد خداوند به فهم بشر، و کرامتی که برای او قائل است ، بارها و بارها در قرآن ، در مقام پاسخ به سوالهای او برآمده ، بدون آنکه افرادی خاص ، در جایگاه و یا مقام علمی خاصی را مخاطب قرار داده باشد . ( بیش از 20 آیه )
" یسئلونک عن الاهله قل هی .. " – " یسئلونک ماذا ینفقون قل .. " – " یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما .. " – " یسیئلون ماذا احل لهم قل احل .. " – " یسئلونک عن الساعه قل . " – " یسئلونک عن الانفال قل .. " – "یسئلونک عن ذی القرنین قل ساتلوا "
- از آنجا که خداوند بشر را برای عبادت عاشقانه خود خلق کرده ؛
" و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون " - سوره ذاریات – آیه 56
این عبادت را ، فقط از طریق خشیت و اعتراف به بزرگی و علو خود دوست می دارد .
و آنهم میسر نخواهد شد مگر از طریق علم ، که بنیان عقل بر آن استوار است .
" و من الناس و الدواب و الانعام مختلف الوانه کذلک انما يخشى الله من عباده العلماء . " - سوره فاطر – آیه 28
- از آنجا که انسان ، تنها مخلوق خداوند است که بر خدمت او خلق شده است ؛
" يا بْنَ آدَمَ خَلَقْتُ الْاشياءَ لِاجْلِكَ ، وَ خَلَقْتُكَ لِاجْلى " - الجواهر السّنيّة في الاحاديث القدسيّة - ص 361 – شيخ حر عاملي
و از چنان کرامت و استعدادی برخوردار است که عرش خداوندی بر قلب مومن نهاده شده است ؛
" قلب المؤمن عرش الرحمن . " پيامبر(ص) ، بحار الانوار ، ج ۵۵، ص ۳۹٫
و از طرف دیگر ، خداوند مظهر علم کامل می باشد ، لذا ، با هیچ بهانه ای ، جهل انسان را برنمی تابد و مطمئنا او را چون خود ، عالم و فهیم و عارف می خواهد و خود نیز تمام ابزار این فهم عالمانه را که عقل است ، به او ارزانی داشته و جز آن را به هیچ نمی بخشد .
" كنت كنزاً مخفياً فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لكي أعرف " - بحارالانوار، ج 84 ، ص 198
و قطعا ، این عرفان و شناخت ، از یافته های عقل است ، نه فرایند تقلید و تبعیت از گذشتگان و بزرگان قوم .
محمد صالحي – 2/3/91
http://mahsan.rasekhoonblog.com
