پیرامونِ سنّ عائشه همسرِ پیامبر

۲۱شهریور۱۳۹۶

حمیرا/عائشه دخترِ خلیفه اوّل ابوبکر بن ابی قحافه و جوان ترین زنی است که پیام آورِ اسلام با او ازدواج کرده است. در خصوصِ سالِ ولادت و سنّی که با محمّد(ص) ازدواج کرده است در متون تاریخی گفته های متفاوتی وجود دارد. تاچندی پیش رأیِ مشهور این بوده که وی سالِ پنجمِ بعثت به دنیا آمده و در۶سالگی با پیامبر نامزد شده و در۹سالگی ازدواج کرده و به خانه او رفته است. ولی بر مبنایِ مطالعاتم، به نظر چنین دیدگاهی به لحاظِ تاریخی ناموزون و فاقدِ صحت است، به چند دلیل :

۱) عائشه خواهری تنی به نامِ اسماء دارد. اسماء از عائشه به لحاظِ سنّی بزرگتر بود، مورخین نوشته اند که وی۲۷سال قبل از هجرت(۱۴سال قبل از بعثت) به دنیا آمده است(معرفه الصحابه،ج۶،ص۳۲۵۳) ابن عساکر در این خصوص می نویسد : «ولدت قبل التاريخ بسبع وعشرين سنة»(تاریخ دمشق،ج۶۹،ص۹). از سویِ دیگر اسماء۱۰۰سال عُمر کرد «كان لاسماء يوم مَاتَتْ مِائَةُ سَنَةٍ : اسماء در هنگام وفات صد سال داشت»(المعجم الکبیر،ج۲۴،ص۷۷). آنچنان که نوشته اند اسماء حدودِ۱۰سال از خواهرش عائشه بزرگتر بوده است «اسماء بنت أبي بكر كانت أكبر من عائشة بعشر سنين : اسماء دختر ابوبكر، ده سال از عائشه بزرگتر بوده است»(سنن بیهقی،ج۶،ص۲۰۴+ البدایة و النهایة،ج۸،ص۳۴۵). ملاعلی قاری تصریح می کند که اسماء از عائشه ۱۰سال بزرگتر بوده و در هنگام مرگ ۱۰۰سال داشته و سالِ وفاتش ۷۳هجری بوده است(مرفاة المفاتیح،ج۱،ص۳۳۱). طبقِ این اسناد، اسماء۲۷سال قبل از هجرت به دنیا آمده که معادلِ۱۴سال قبل از بعثت می شود و از سویی۱۰سال از عائشه بزرگتر بوده است. پس عائشه متولدِ سالِ۴قبل از بعثت محمّد(ص) است.

۲) در تاریخ مسلّم بوده که عائشه دخترِ ابوبکر جزء اوّلین افرادی است که به آیینِ محمّد(ص) ایمان آورده و آن را پذیرفته است(تهذیب الاسماء،ج۲،ص۶۱۵). عائشه در زمانِ ایمان آوردنش دختری خُردسال بوده و سالِ ایمان آوردنش را در سه سالِ نخستِ بعثت عنوان کرده اند، یعنی همان زمانی که پیامبر مردم را مخفیانه به اسلام دعوت می نمود(البدء و التاریخ،ج۴،ص۱۴۶). به تعبیری عائشه که در سالِ سوّم بعثت به پیامبر ایمان آورده سنّی حدودِ۷سال داشته، آنقدر که کمی از مزه ایمان را به لحاظِ عقلی می چشیده است.

۳) برخی از مورخان تصریح کرده اند عائشه زمانی که به محمّد(ص) ایمان آورد، «صغیره» و جزء ۲۰نفرِ نخست بود(سیره ابن هشام،ج۱،ص۲۳۴). قطعاً کسانی که جزء این۲۰نفر هستند در سال های یکم تا سوّم بعثت به پیامبر ایمان آورده اند.

نتیجه اینکه منابعِ تاریخی نشان می دهند عائشه دخترِ ابوبکر درسالِ چهارمِ پیش از بعثتِ محمّد(ص) زاده شده است و در سالِ نخستِ هجری زمانی که۱۷-۱۸ساله بوده به نکاحِ با پیامبرِاسلام درآمده است. امّا از سویی اینکه ازدواجِ پیامبر با عائشه از درِ سیاست ورزی برای نزدیک کردنِ قبائل بوده است کمی دور از ذهن به نظر می رسد . خدیجه پانزده سال قبل از ادعایِ نبوّت توسط پیامبر همسر او گردید . در این سالها محمّد(ص) و خدیجه همه سختی هایِ طاقت فرسا را به جان خریده و پانزده سال فرسایش و طرد از بستگان و خانه و کاشانه را پذیرفته بودند . قطعاً شرایطِ سالِ پانزدهم قبل از بعثت که محمّد(ص) با خدیجه ازدواج کرد و دوازده سالی که سال های نخستینش در حیاتِ خدیجه تنها یک مدعیِ بی یاورِ نبوّت بود با سالِ دوّمِ هجرت که محمّد(ص) پیامبری شناخته شده در سراسر عربستان محسوب می گردید قابلِ قیاس نمی باشد . ابوبکر پدرِ عائشه در همان قبیله ای می زیست که خدیجه در آن رُشد یافته بود، قطعاً پیامبرِ سالِ دوّم هجرت دیگر شخصِ بی یاورِ سالهایِ نخستین همسریِ خدیجه نبود تا بخواهد برای الفتِ قلوبِ قبیله های عرب با عائشه ازدواج کند .

محمد موسوی عقیقی

✖️فکرک های من | @fekr_rak

https://telegram.me/beshnofekrkon