از نظرگاه قرآن اعتراض حتی به خداوند آزاد است

عقل موهبتی است که خداوند با آن هستی را آغاز کرده و به هر یک از مخلوقات خود به فراخور وجودیشان بخشیده است .

و با وجود عقل است که شعور و آگاهی موضوعیت میابد .

و آنگاه که قرار است شعور به آگاهی منتج شود، فهم است که زاییده شده و در این فهمیدن است که تفاوتها و اختلافات ظهور می کنند .

و اینجاست که ما شاهد بالاترین اختلافات در فهم هایی می شویم که بین فرشتگان و یا انبیا با خداوند بوقوع پیوسته و آنها را به اعتراض واداشته است .

و بیان این اعتراضات در قرآن به معنای اعتباری است که خداوند به تفاوت فهمهای مختلف تا حد اعتراض قایل شده ، چرا که خود اینگونه به خلقت ، شکل و صورت داده و جز اینگونه نیز نمی پسندد :

و الذين اذا ذكروا بآيات ربهم لم يخروا عليها صما و عميانا ¹

و خوبان مورد تایید خداوند ، کسانی هستند كه چون به آيات پروردگارشان اندرزشان دهند ، در برابر آن چون كران و كوران نباشند .

در این مجال چند نمونه اعتراض به خداوند و رسولش بیان می شود :

1. اعتراض فرشتگان به خلقت انسان

و اذ قال ربك للملائكة اني جاعل في الارض خليفة قالوا ا تجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك . ²

و چون پروردگارت به فرشتگان گفت : من در زمين خليفه اي مي آفرينم ، گفتند : آيا كسي را مي آفريني كه در آنجا فساد كند و خونها بريزد ، و حال آنكه ما به ستايش تو تسبيح مي گوييم و تو را تقديس مي كنيم ؟

و خداوند اما ، چوب تنبیه بر آنها نزد که چرا بر من معترضید ، بلکه سخنی گفت که شما از قصد من و آنچه قرار است با آن مخلوق اتفاق افتد ، مطلع نیستید و من نیز نمی توانم برایتان بگویم ؛ چرا که شما را در آن مقام نمی بینم که بتوانید بفهمید ، مگر آنکه با وقوعش ، متوجه شوید .

قال اني اعلم ما لا تعلمون ³

گفت : آنچه من مي دانم شما نمي دانيد .

1. اعتراض ابراهیمِ پیامبر(س) نسبت به عذاب قوم لوط

وقتی که فرشتگان عذاب برای اجرای آن بسوی قوم لوط روانه بودند ، ابراهیم(س) سعی کرد تا مانعشان شود اما وقتی حریفشان نشد ، دهانش را به  اعتراض به خداوند گشود :

فلما ذهب عن ابراهيم الروع و جاءته البشري يجادلنا في قوم لوط ، ان ابراهيم لحليم اواه منيب ، يا ابراهيم اعرض عن هذا انه قد جاء امر ربك و انهم آتيهم عذاب غير مردود ⁴

چون وحشت از ابراهيم برفت و شادماني جايش را بگرفت ( در موضوع عطای فرزند )، با ما در باره قوم لوط به مجادله برخاست . ابراهيم بردبار و نازكدل است و فرمانبردار است . اي ابراهيم ، از اين سخن اعراض كن فرمان پروردگارت فراز آمده است وبر، آنها عذابي كه هيچ برگشتي ندارد فرود خواهد آمد .

1. اعتراض سعد بن عباده به حکم خدا در مورد زنا و لزوم شهادت 4 نفر

قرآن ، جهت عدم اشاعه تخلفات جنسی در جامعه ، برای افشا کننده های موارد احتمالی که نتوانند 4 شاهد بیاورند ، مجازات های خاصی را وضع نمود که آیه زیر ناظر به آن می باشد :

و الذين يرمون المحصنات ثم لم ياتوا باربعة شهداء فاجلدوهم ثمانين جلدة و لا تقبلوا لهم شهادة ابدا و اولئك هم الفاسقون ⁵

كساني را كه زنان شوهردار را به زنا متهم مي كنند و چهار شاهد نمي آورند ،هشتاد ضربه بزنيد ...

پس از نزول آیه فوق، « سعد بن عباده » نسبت به احتمال وقوع زنای محصنه و #عدم_امکان وجود 4 شاهد در محل ، #معترض شد و خداوند نیز بجای تنبیه او ، حکم را تعدیل نمود :

و الذين يرمون ازواجهم و لم يكن لهم شهداء الا انفسهم فشهادة احدهم اربع شهادات بالله انه لمن الصادقين و الخامسة ان لعنت الله عليه ان كان من الكاذبين و يدرؤا عنها العذاب ان تشهد اربع شهادات بالله انه لمن الكاذبين ⁶

1. اعتراض یک زن به پیامبر(ص) در قانون طلاق ناعادلانه ظهار

در عصر نزول ، هر گاه مردی بهر دلیلی از زن خود راضی نبود می توانست او را با جمله < انت عليّ كظهر امي > بشکلی ناعادلانه طلاق داده و او و فرزندانش را بی سرپرست کند .

روزی زنی که در چنین دامی دچار شده بود و خود و فرزندانش را از دست رفته می دید بر پیامبر(ص) وارد و بشدت به آن قانون اعتراض کرد تا آنجا که خداوند وارد عرصه ماجرا شده و به نفع زن ، قانون فوق را لغو نمود :

قد سمع الله قول التي تجادلك في زوجها و تشتكي الي الله و الله يسمع تحاوركما . ان الله سميع بصير الذين يظاهرون منكم من نسائهم ما هن امهاتهم ان امهاتهم الا اللائي ولدنهم و انهم ليقولون منكرا من القول و زورا و ان الله لعفو غفور ⁷

زیرنویسها :

1. فرقان 73
2. بقره 30
3. همان
4. هود 74 تا 76
5. نور 4
6. نور 6 و 7 و 8 ( تفسیر نمونه )
7. مجادله 1 به بعد

محمد صالحي – 8/9/97

https://telegram.me/beshnofekrkon